Uchylenie postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika a skutki otwarcia postępowania
Postanowienie o ogłoszeniu upadłości dłużnika jest niewątpliwie postanowieniem szczególnym, jeżeli chodzi o zakres skutków jakie wywołuje ono w sytuacji prawnej dłużnika. Jest ono przede wszystkim skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, co oznacza, że jego ewentualne zaskarżenie nie wstrzymuje działań syndyka zmierzających do likwidacji majątku oraz zaspokojenia wierzycieli. Jak wskazuje się w literaturze (S. Gurgul), w okresie międzywojennym na tle rozporządzenia upadłościowego istniały wątpliwości co do skutków wydania przez sąd II instancji postanowienia o uchyleniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości oraz przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania. W szczególności, wątpliwe było, czy syndyk powinien wówczas wydać (zwrócić) majątek upadłemu na czas trwania postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości.
Aby zaradzić powstawaniu tego rodzaju wątpliwości, uregulowano wskazaną kwestię w art. 54 ust. 3 p.u. Zgodnie z nim, w przypadku uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, syndyk oraz sędzia-komisarz zachowują swoje uprawnienia, a czynności przez nich dokonane pozostają w mocy. Kwestia ta była także przedmiotem uchwały SN z dnia 27 stycznia 2006 r., III CZP 126/05, w której wskazano, że „Postanowienie o uchyleniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, nie uchyla postępowania upadłościowego.”
W art. 54 ust. 4 p.u. uregulowano natomiast sytuację, kiedy w trakcie ponownego rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości (po kasatoryjnym orzeczeniu sądu II instancji) dojdzie do umorzenia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a zatem zakończenia postępowania w przedmiocie wniosku upadłościowego poprzez rozstrzygnięcie, które nie ma charakteru merytorycznego.
Te dwie regulacje wskazują na fakt, że mimo uchylenia postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, postępowanie upadłościowe (wszczęte na podstawie później zaskarżonego postanowienia o ogłoszeniu upadłości) nadal jest kontynuowane. Skutek w postaci uchylenia „właściwego” postępowania upadłościowego następuje dopiero w sytuacji, w której wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie rozpoznany w sposób ostateczny (wniosek zostanie prawomocnie oddalony, odrzucony bądź postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości zostanie umorzone). Właśnie o uchyleniu postępowania upadłościowego w takim przypadku stanowi art. 371 p.u.
Ewentualne skutki lub brak skutków postanowienia o ogłoszeniu upadłości, w sytuacji, w której „właściwe” postępowanie upadłościowe zostało następnie uchylone (na skutek prawomocnego umorzenia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, oddalenia wniosku, bądź jego odrzucenia), muszą być rozstrzygnięte na gruncie wpływu wydania postanowienia, o którym mowa w art. 371 p.u., na „efekty” postępowania upadłościowego. Kwestia ta została bezpośrednio uregulowana w art. 372 p.u., zgodnie z którym zmiany stosunków prawnych dokonane w toku postępowania upadłościowego obowiązują upadłego i drugą stronę również po umorzeniu, zakończeniu lub uchyleniu postępowania upadłościowego poza wyjątkami wprost wskazanymi. Wśród tych wyjątków wskazano m.in., że w przypadku uchylenia postępowania upadłościowego:
- upadły może cofnąć wypowiedzenie umów dokonane przez syndyka, jeżeli nie upłynął termin wypowiedzenia;
- upadły może w terminie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia albo doręczenia postanowienia, którym uchylono postępowanie – odstąpić od umów zawartych przez syndyka, jeżeli umowa przez niego zawarta nie została wykonana albo została wykonana częściowo.
Pozostałe efekty ogłoszenia upadłości pozostają zatem w mocy. W szczególności, należy uznać, że w mocy pozostają skutki związane z wygaśnięciem z mocy prawa niektórych umów (art. 102-105 p.u.). Jeżeli bowiem ustawa uznaje skuteczność czynności tak daleko idących, jak likwidacja majątku czy zawarcie określonych umów, to tym bardziej za skuteczne należy uznać wygaśnięcie określonych umów z mocy samego prawa, np. Umowy zlecenia, umowy komisu, umowy agencyjnej. Zasadą jest bowiem utrzymanie skutków postępowania upadłościowego, także po jego uchyleniu bądź umorzeniu.
