Wierzyciel zabezpieczony zastawem rejestrowym w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Ochrona interesów wierzycieli, którzy mają szczególne prawa do majątku dłużnika, wpływa na przebieg postępowania restrukturyzacyjnego oraz pozycję jego uczestników. W wielu przypadkach przywileje osób, które są uprawnione z zastawu rejestrowego, pozwalają im przejść przez ten proces suchą stopą. Warto jednak przyjrzeć się bliżej sytuacji takich wierzycieli.

Objęcie wierzyciela układem

Pierwszym dotkliwym dla wierzycieli skutkiem otwarcia restrukturyzacji jest wstrzymanie przez dłużnika realizacji należnych świadczeń, które wynikają z dotychczasowych zobowiązań. W takiej sytuacji wierzyciel zabezpieczony zastawem rejestrowym jest jednak uprzywilejowany i zakaz płatności go nie dotyczy. Może on domagać się zarówno dobrowolnej zapłaty, jak i realizować swoje prawo w trybie przymusowym. Jego uprawnienia w tej kwestii różnią się jednak w zależności od typu postępowania restrukturyzacyjnego. W przypadku sanacji oraz nowego postępowania o zatwierdzenie układu, obowiązującego od 1 grudnia 2021 r., prowadzenie jakiejkolwiek egzekucji z majątku dłużnika jest niedopuszczalne, nawet jeśli zostanie skierowana wyłącznie do przedmiotu zabezpieczenia.

Wierzyciel zabezpieczony zastawem rejestrowym nie ma także wpływu na wynik głosowania nad układem. Jest wierzycielem pozaukładowym, więc głos mu nie przysługuje. Wyjątkiem jest sytuacja, w której dobrowolnie wyrazi on zgodę na objęcie układem, pomimo negatywnych skutków, które z tego wynikają. Zrobi to, jeśli przekona się, że przyjęcie układu jest dla niego korzystne. W takim wypadku nie utraci on prawa do bieżącej spłaty w toku postępowania, ale może dotknąć go restrukturyzacja zobowiązania, czyli np. częściowe umorzenie albo konwersja na udziały lub akcje.

Warto też pamiętać, że nawet jeśli po otwarciu postępowania zostanie wprowadzony obowiązek spłacania wierzyciela zabezpieczonego zastawem rejestrowym, to prawo restrukturyzacyjne nie przewiduje żadnej sankcji za jego niedochowanie. Postępowanie nie zostanie umorzone nawet jeśli płatności całkiem zostaną wstrzymane. To się może stać w efekcie niewykonywania zobowiązań, które powstały po otwarciu postępowania, a także wierzytelności, które nie mogą być objęte układem. Brak sankcji za wstrzymanie płatności jest szczególnie dotkliwy w przypadku postępowania sanacyjnego, a także nowego, obowiązującego od grudnia tego roku, postępowania o zatwierdzenie układu. W przypadku tych postępowań obowiązuje zakaz jakiejkolwiek egzekucji z majątku dłużnika.

Od pierwszego grudnia tego roku możliwość objęcia układem wierzyciela zabezpieczonego zastawem rejestrowym jest szersza. Jeśli jego wierzytelność nie zostanie zmniejszona (w praktyce – rozłożona na raty) i zostanie on spłacony w układzie co najmniej w takim samym stopniu, jak z przedmiotu zastawu rejestrowego, to zostanie objęty układem. A to oznacza, że weźmie udział w głosowaniu nad układem a spłata zabezpieczonej wierzytelności będzie zakazana.

Częściowe pokrycie w przedmiocie zastawu

Zasady opisane powyżej stosuje się także w przypadku, kiedy wierzyciel jest częściowo zabezpieczony, ponieważ jego wierzytelność jest wyższa niż to, co mógłby uzyskać z przedmiotu objętego zastawem rejestrowym. W takim wypadku, uprawniony korzysta z przywilejów wierzyciela zabezpieczonego tylko w tej części, w jakiej mógłby liczyć na zaspokojenie z przedmiotu zastawu rejestrowego. Dlatego kluczowe znaczenie ma wartość obciążonej rzeczy, którą ustala się dla sprzedaży wymuszonej (w postępowaniu upadłościowym). Od wartości przedmiotu objętego zastawem w praktyce zależy pozycja wierzyciela w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Bywa ona wielokrotnie punktem zapalnym między wierzycielem a nadzorcą lub zarządcą. W zależności od rodzaju postępowania, uczestnik może wdać się w spór o tę wartość, a w niektórych przypadkach możliwe jest przeprowadzenie opinii biegłego na tę okoliczność.

Przetarg albo przejęcie przedmiotu zastawu

Umowa zastawu rejestrowego może przewidywać pozaegzekucyjne formy zaspokojenia zastawnika. Na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim przejęcie przedmiotu zastawu na własność oraz jego sprzedaż przetargowa. Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego nie jest przeszkodą dla wierzyciela do skorzystania z tych form zaspokojenia. Jest to możliwe także w postępowaniu sanacyjnym i nowym postępowaniu o zatwierdzenie układu, ponieważ w ich toku zakazana jest wyłącznie egzekucja z majątku dłużnika. Nie ma natomiast przeszkód do zaspokojenia w trybach pozaegzekucyjnych. Kwota uzyskana ze sprzedaży rzeczy albo ustalona umownie wartość jej przejęcia, zaliczana jest na poczet zabezpieczonej wierzytelności. W przypadku nadwyżki, wierzyciel powinien zwrócić ją do majątku dłużnika, a w przypadku niedoboru, uczestniczy z pozostałą częścią wierzytelności, jako podlegającą układowi.

Podsumowanie

Wierzyciele zabezpieczeni zastawem rejestrowym są na zdecydowanie bardziej korzystnej pozycji niż ci, którzy nie mają zabezpieczeń. Przede wszystkim mogą oni zostać zaspokeni przez przejęcie przedmiotu zabezpieczenia na własność albo przeprowadzenie własnego przetargu. Dzięki temu zabezpieczenie zastawem rejestrowym może przynieść dodatkowe korzyści w przypadku restrukturyzacji. Zmiana przepisów z dniem 1 grudnia 2021 r., zwiększająca możliwości objęcia wierzycieli zabezpieczonych układem, wpływa jednak negatywnie na gwarancje wynikające z zastawu rejestrowego.