Objęcie układem wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo po nowelizacji prawa restrukturyzacyjnego

Jednym z najważniejszych wydarzeń w zakresie prawa restrukturyzacyjnego w ostatnim czasie, jest wejście w życie nowelizacji wprowadzonej ustawą z 6.12.2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz. U. 2019 poz. 55) i ustawą z 28.05.2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2021 poz. 1080).

Przepisy te wprowadziły wiele fundamentalnych zmian. Jedną z nich jest zmiana w katalogu wierzytelności objętych układem z mocy prawa. To się przekłada bezpośrednio na pozycję wierzycieli biorących udział w postępowaniach restrukturyzacyjnych. Ma również wpływ na perspektywy zawarcia układu.

Zmiany w zakresie wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo – wprowadzenie art. 151 § 2a p.r.

Z dniem 1 grudnia 2021 r. ustawodawca wprowadził do prawa restrukturyzacyjnego nowy art. 151 ust. 2a p.r. Jest on wzorowany na art. 181 p.r. oraz art. 17 ust. 1 ustawy z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postepowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19. Zgodnie z nim, jeżeli dłużnik przedstawił wierzycielowi zabezpieczonemu odpowiednio korzystne propozycje układowe, to do objęcia układem wierzytelności z mocy prawa nie jest konieczna zgoda tego wierzyciela. Chodzi o zaspokojenie nie niższe niż w umowie lub uzyskane w potencjalnej egzekucji bądź upadłości.

W takiej sytuacji, wierzytelność zabezpieczona staje się z mocy prawa objęta układem. Podpada zatem pod dyspozycję m.in. art. 252, 259, 260 i 270 p.r.

Najważniejsze problemy praktyczne

Jednym z głównych problemów związanych ze stosowaniem nowego art. 151 ust. 2a p.r., będzie ustalenie, czy złożone przez dłużnika propozycje układowe spełniają wymóg pełnego zaspokojenia na warunkach przewidzianych w umowie stron. Niełatwo będzie też ustalić, czy ewentualnie przewidują one zaspokojenie wierzyciela w stopniu nie niższym od tego, którego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia.

Spełnienie pierwszego z alternatywnych wymogów można dość łatwo zagwarantować poprzez odpowiednie sformułowanie językowej treści propozycji układowej. Należy ją też zaadresować do odpowiedniej grupy wierzycieli. Zgodnie z nową regulacją art. 161 ust. 1a p.r., jeżeli propozycje układowe obejmują wierzycieli zabezpieczonych, to podział na grupy jest obligatoryjny.

Natomiast drugi wymóg zapewne będzie budził istotne wątpliwości. Ocena tego, czy w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia, wierzyciel uzyska wyższe zaspokojenie niż w przypadku zawarcia i zatwierdzenia układu, niezmiennie wiąże się bowiem z dwoma problemami. Sygnalizowano je już w związku ze specustawą COVID-19 oraz regulacją układu częściowego (art. 181 p.r).

Rzetelna wycena przedmiotu zabezpieczenia

Po pierwsze, na tle nowego art. 151 ust. 2a p.r., w jeszcze większym stopniu niż wcześniej, konieczne jest zagwarantowanie realnej i rzetelnej wyceny przedmiotu zabezpieczenia. Trzeba to zrobić tak, aby nie doszło do „sztucznego” i arbitralnego zaniżenia jego wartości, wyłącznie w celu przymusowego objęcia układem z mocy prawa wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo. Jest to szczególnie ważne w tych postępowaniach, w których nadzorca sądowy co do zasady nie jest zobowiązany do sporządzenia spisu inwentarza i związanego z tym oszacowania składników masy układowej.

W przypadku sporu pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem lub pozasądowym organem postępowania, na tle likwidacyjnej wartości przedmiotu zabezpieczenia, w pierwszej kolejności należy rekomendować sporządzenie profesjonalnej wyceny tego przedmiotu przez rzeczoznawcę majątkowego. Jeżeli jednak takie rozwiązanie okaże się niewystarczające, a w szczególności, gdy prawidłowość założeń przyjętych przy wycenie będzie kwestionowana, spór taki będzie musiał zostać rozstrzygnięty w trybie sprzeciwu do spisu wierzytelności bądź zastrzeżeń, a następnie zażalenia na postanowienie o zatwierdzenie układu. Istotnym problemem praktycznym będzie w tym przypadku przewidziane przez ustawodawcę ograniczenie w zakresie możliwości przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Taki dowód, zgodnie z art. 196 p.r., może być przeprowadzony wyłącznie w postępowaniu wywołanym sprzeciwem do spisu wierzytelności. Zatem nie będzie mógł on być wykorzystany przez sąd na etapie zatwierdzenia przyjętego układu.

Konieczna wykładnia

Drugim z pojawiających się w literaturze problemów, jest konieczność dokonania wykładni zwrotu: „w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia”. Należy to zrobić poprzez dookreślenie procedury, w kontekście której oceniamy hipotetyczne efekty dochodzenia wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia. Konkretnie rzecz biorąc, trzeba ustalić, czy powinno być to postępowanie upadłościowe, czy egzekucyjne. W tym zakresie należy podtrzymać wyrażane we wcześniejszej literaturze stanowisko, że przytoczony zwrot należy odnosić przede wszystkim do rezultatów ewentualnego postępowania egzekucyjnego. Konieczne jest zatem przeprowadzenie symulacji wyników egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia. Trzeba też je porównać z wysokością zaspokojenia w układzie zaproponowanym przez dłużnika. Jeżeli propozycja dłużnika jest bardziej korzystna, wierzyciel będzie traktowany jako objęty układem z mocy prawa.

Zmiana treści propozycji układowych

Wprowadzenie rozwiązania, które jest dostępne we wszystkich postępowaniach restrukturyzacyjnych i uzależnia objęcie wierzytelności układem z mocy prawa od treści konkretnej propozycji układowej, może rodzić pewne ryzyka. Mogą one być związane ze zmianą treści propozycji w toku postępowania. Nie jest wykluczone, że w ramach jednego postępowania restrukturyzacyjnego, wraz ze zmianą propozycji układowych, ta sama wierzytelność będzie raz objęta układem, a innym razem nie. To się może stać szczególnie wtedy, kiedy postępowanie trwa kilkanaście miesięcy i zmieniają się okoliczności gospodarcze na poszczególnych jego etapach. Rodzi to istotne trudności, szczególnie na gruncie tych procedur sądowych, które uzależniają przyznanie dłużnikowi ochrony przed egzekucją od faktu objęcia danej wierzytelności układem. Chodzi o przyspieszone postępowanie układowe oraz postępowanie układowe. Rozwiązanie to może stanowić zatem ogromne wyzwanie dla organów egzekucyjnych.

Podsumowanie

Nowelizacja z 1.12.2021 r. istotnie zwiększyła katalog wierzytelności, które mogą być objęte układem z mocy prawa w toku postępowania restrukturyzacyjnego. W konsekwencji wzrosły też szanse na przeprowadzenie skutecznej restrukturyzacji. Możliwość objęcia układem z mocy prawa wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo, także bez ich zgody, w każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym, niewątpliwie jest fundamentalna. I to z punktu widzenia całego systemu prawa restrukturyzacyjnego. Będzie ona miała istotne znaczenie dla podmiotów finansujących przedsiębiorstwa.

Niniejszy tekst stanowi wyciąg z komentarza praktycznego przygotowanego przez autorów dla wydawnictwa Wolters Kluwer. Pełna wersja komentarza jest dostępna dla użytkowników systemu LEX pod adresem https://sip.lex.pl/#/publication/470170787/objecie-ukladem-wierzytelnosci-po-nowelizacji-prawa-restrukturyzacyjnego