Prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery warianty restrukturyzacji: postępowanie układowe, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie sanacyjne oraz postępowania o zatwierdzenie układu. W trzech pierwszych rodzajach postępowań wynagrodzenie, odpowiednio nadzorcy sądowego i zarządcy, jest ustalane przez sąd. Zupełnie inaczej ukształtowana została kwestia wynagrodzenia nadzorcy układu w postępowaniu o zatwierdzeniu układu – najpopularniejszym obecnie modelu restrukturyzacji w Polsce.
Ogólne reguły ustalania wysokości wynagrodzenia nadzorcy układu
W odróżnieniu od pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych, w postępowaniu o zatwierdzenie układu wybór nadzorcy układu to swobodna decyzja dłużnika. Ani sąd, ani wierzyciele nie mają wpływu na ten wybór – nie podlega on weryfikacji, nie wymaga żadnego zatwierdzenia. Dłużnik samodzielnie wybiera nadzorcę układu spośród wszystkich osób fizycznych i spółek mających uprawnienia do sprawowania tej funkcji.
Nadzorca układu pełni swoje czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z dłużnikiem. Podstawą działania nadzorcy układu nie jest zatem akt o charakterze publicznoprawnym (powołanie na mocy orzeczenia sądu). Jak wskazuje się w doktrynie ma ona charakter umowy zlecenia – dotyczy wykonywania czynności prawnych na rzecz zlecającego. Umowa powinna określać zakres zlecenia, przy czym kluczowym postanowieniem jest stwierdzenie, że dotyczy wykonywania czynności nadzorcy układu.
Obligatoryjnym elementem umowy pomiędzy dłużnikiem a nadzorcą układu jest określenie jego wynagrodzenia. Jak ukształtować wynagrodzenie? Jak uregulować tę kwestię? Strony mają tutaj pełną swobodę, o ile dłużnik nie jest mikroprzedsiębiorcą (to ograniczenie zostanie omówione w dalszej części wpisu). Może ono być ustalone w dowolnej uzgodnionej między stronami wysokości, może to być wynagrodzenie ryczałtowe, jednorazowo płatne wynagrodzenie za całość postępowania, może to być również wynagrodzenie płatne miesięcznie – za każdy miesiąc pełnienia funkcji. Nie ma przeszkód, aby wcześniej wskazane możliwości powiększyć o tzw. success fee: wówczas dla nadzorcy układu przewidywane jest wynagrodzenie podstawowe oraz wynagrodzenie dodatkowe za sukces w postaci prawomocnego zatwierdzenia układu. Możliwe jest ponadto, ustalenie w umowie z nadzorcą układu również kwestii zwrotu wydatków.
Dłużnik – mikroprzedsiębiorca
Przepisy wprowadzają pewnie ograniczenie w zakresie swobody w kształtowaniu wynagrodzenia nadzorcy układu – ograniczenia dotyczą sytuacji, gdy dłużnikiem jest mikroprzedsiębiorca. Jakie kryteria musi spełniać dłużnik, aby podlegać takiej kwalifikacji? Odpowiedź na to pytanie znaleźć można w ustawie Prawo przedsiębiorców: to przedsiębiorca, który w dwóch ostatnich latach obrotowych spełniał poniższe wytyczne:
- średniorocznie zatrudniał, nie więcej niż 10 pracowników,
- jego roczny obrót netto, ze sprzedaży towarów i usług czy też wszelkich operacji finansowych nie przekroczył 2 mln euro,
- sumy aktywów bilansu końcowego, nie przekraczają 2 mln euro.
Jeżeli postępowanie o zatwierdzenie układu dotyczy mikroprzedsiębiorcy wynagrodzenie nadzorcy układu nie może być wyższe niż 15% poziomu zaspokojenia wierzycieli zgodnie z postanowieniami układu, a ponadto w przypadku, gdy poziom zaspokojenia wierzycieli zgodnie z postanowieniami układu przekracza 100.000 zł, wynagrodzenie od poziomu przewyższającego 100.000 zł nie może przekroczyć równowartości 3% zaspokojenia wierzycieli, natomiast gdy przekracza 500.000 zł – wynagrodzenie od poziomu przewyższającego 500.000 zł nie może przekroczyć równowartości 1% zaspokojenia wierzycieli.
Przepis brzmi dość enigmatycznie, poniższy przykład powinien ułatwić zrozumienie sposobu kalkulacji wynagrodzenia:
Z kolei w przypadku prawomocnej odmowy zatwierdzenia układu albo prawomocnego umorzenia postępowania prowadzonego wobec mikroprzedsiębiorcy wynagrodzenie nadzorcy układu przewidziane w umowie nie może przekroczyć dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Oznacza to, że w 2023 roku stawka ta nie może przekroczyć kwoty 13.473,20 zł.
Podsumowanie
W postępowaniu o zatwierdzenie układu ustawodawca pozostawił dłużnikowi zainteresowanemu restrukturyzacją dużą swobodę, której przejawem jest m.in. możliwość określenia wysokości wynagrodzenia nadzorcy układu. Opisana swoboda ma w zasadzie jedno ograniczenie dotyczące mikroprzedsiębiorców. Określenie maksymalnego pułapu wynagrodzenia ma chronić dłużników o mniejszym potencjale finansowym przed zawieraniem z doradcami restrukturyzacyjnymi umów, które mogą znacznie utrudnić wykonanie układu.
