Nowelizacja prawa upadłościowego – zmiana dotycząca obowiązku wyczerpania trybu określonego ustawą

Nowelizacja prawa upadłościowego – zmiana dotycząca obowiązku wyczerpania trybu określonego ustawą
Wprowadzenie

Ogłoszenie upadłości dłużnika stanowi doniosły prawnie moment, wywierający szereg skutków zarówno w obszarze prawa materialnego, jak i procesowego. W szczególności powoduje ono zawieszenie toczących się postępowań cywilnych, wszczętych przeciwko dłużnikowi przed ogłoszeniem upadłości, jeżeli postępowania takie dotyczą masy upadłości. Dochodzona w takim postępowaniu wierzytelność powinna następnie zostać zgłoszona syndykowi oraz zaspokojona z masy upadłości. Zgodnie z art. 145 ust. 1 p.u., wszczęte przeciwko dłużnikowi postępowanie sądowe może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności. Przepis ten znajduje zastosowanie do wszystkich roszczeń majątkowych przeciwko upadłemu, istniejących w dniu ogłoszenia upadłości1.

Wyczerpanie trybu określonego ustawą  

Wierzyciel, chcąc wziąć udział w wypłacie dywidendy upadłościowej swojego dłużnika, zobowiązany jest zgłosić swoją wierzytelność syndykowi. Nie oznacza to jednak, że kontynuacja postępowania wszczętego przed ogłoszeniem upadłości przeciwko dłużnikowi nie jest w ogóle możliwa. Wierzyciel ma prawo dochodzić swojego roszczenia w postępowaniu wszczętym przeciwko dłużnikowi przed ogłoszeniem upadłości, jeżeli wierzytelność, co do której uprawniony wytoczył powództwo, nie zostanie zamieszczona na liście wierzytelności. Dotychczas podstawowe problemy rodziła wykładnia zawartego w art. 145 ust. 1 p.u. sformułowania „po wyczerpaniu trybu określonego ustawą”. Omawiany zwrot był różnie interpretowany w doktrynie i orzecznictwie. Zwolennicy pierwszego z poglądów wskazywali, że wystarczająca jest sama odmowa uznania wierzytelności na liście. Zgodnie z drugim, dominującym poglądem, wyczerpanie trybu możliwe jest dopiero po rozpoznaniu i oddaleniu przez sąd upadłościowy zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza odmawiające uznania wierzytelności, wydane na skutek sprzeciwu co do odmowy uznania wierzytelności przez syndyka2. Według trzeciego poglądu, wierzyciel musi zaskarżyć wyłącznie odmowę uznania wierzytelności na liście, wnosząc sprzeciw.

Uchwała Sądu Najwyższego

Rozbieżności w zakresie wykładni pojęcia „po wyczerpaniu trybu określonego ustawą” rozstrzygnął Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 9 grudnia 2019 r., sygn. III CZP 96/20, wskazując, że: „dla wyczerpania trybu, o którym mowa w art. 145 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze, konieczne jest zaskarżenie odmowy uznania wierzytelności sprzeciwem do sędziego-komisarza, a w razie nieuwzględnienia sprzeciwu − wniesienie zażalenia do sądu upadłościowego.”3 W praktyce orzeczenie Sądu Najwyższego ogranicza możliwość dochodzenia przez wierzyciela swojego roszczenia na drodze postępowania wszczętego przed ogłoszeniem upadłości dłużnika.

Powyższe zapatrywania Sądu Najwyższego aprobuje D. Chrapoński w glosie do przytoczonej uchwały, wskazując, że „ten tryb uznaje się za zakończony jeżeli wierzyciel skorzystał ze wszystkich środków odwoławczych zawartych w Dziale II p.u., a zastosowane przez niego środki ochrony prawnej nie doprowadziły do uwzględnienia jego wierzytelności na liście”4.

Nowelizacja Prawa Upadłościowego

Ministerstwo Sprawiedliwości przystąpiło do opracowania projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oraz ustawy – Prawo upadłościowe. Celem projektu jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 (dyrektywa o restrukturyzacji i upadłości).

Artykuł 2 pkt 3 projektu zakłada zmianę art. 145 p.u. Projekt przewiduje rozwiązanie, zgodnie z którym „postępowanie sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, będzie mogło być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym pomimo dokonania zgłoszenia wierzytelności wierzytelność ta nie została umieszczona na liście wierzytelności i bezskutecznie minął termin do wniesienia sprzeciwu co do uznania bądź odmowy uznania tej wierzytelności. W przypadku wniesienia sprzeciwu postępowanie sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne będzie mogło być podjęte przeciwko syndykowi po prawomocnym rozpoznaniu sprzeciwu”5 .

Zgodnie z projektem ustawy, jeżeli wierzytelność nie została uznana na liście wierzytelności, to postępowanie cywilne powinno zostać podjęte w następujących przypadkach:

  1. wierzyciel nie wniósł sprzeciwu i termin do wniesienia sprzeciwu upłynął;
  2. wierzyciel wniósł sprzeciw, który został oddalony postanowieniem sędziego-komisarza i upłynął termin do wniesienia zażalenia na to postanowienie;
  3. wierzyciel wniósł zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza wydane w wyniku rozpoznania sprzeciwu i zażalenie to zostało oddalone postanowieniem sądu upadłościowego.

Projektowana zmiana polepsza sytuację prawną wierzyciela, który będzie miał możliwość kontynuacji zainicjowanego wcześniej postępowania zarówno po prawomocnym rozpoznaniu sprzeciwu wniesionego do sędziego-komisarza, jak i w przypadku, w którym sprzeciw taki w ogóle nie zostanie przez niego złożony.

Koszty dochodzenia roszczeń

Obecne rozwiązania prawne obciążają wierzyciela dodatkowymi kosztami dochodzenia swoich roszczeń w postaci konieczności uiszczenia opłaty od sprzeciwu oraz ewentualnego zażalenia. W postępowaniu upadłościowym wierzyciel nie ma możliwości dochodzenia od syndyka zwrotu kosztów wywołanych sprzeciwem lub zażaleniem nawet w sytuacji, gdy wierzytelność zostanie ostatecznie uznana na liście wierzytelności. Jest to rozwiązanie odmienne od funkcjonującego w ewentualnym postępowaniu cywilnym, podjętym z udziałem syndyka, w którym sąd obciąża kosztami procesu stronę przegrywającą postępowanie, a więc w sytuacji, gdy uzna on zasadność roszczenia wierzyciela, to wydając wyrok zasądzający, obciąży kosztami postępowania syndyka6 .

Podsumowanie

W obecnie obowiązującym stanie prawnym sformułowanie „po wyczerpaniu trybu określonego ustawą” rozumiane jest przede wszystkim jako konieczność rozpoznania i oddalenia przez sąd upadłościowy zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza odmawiające uznania wierzytelności, wydane na skutek sprzeciwu co do odmowy uznania wierzytelności przez syndyka. Projektowana zmiana ustawy ułatwi wierzycielom dochodzenie roszczeń, zmniejszając koszty związane z koniecznością składania środków zaskarżenia, przewidzianych w postępowaniu upadłościowym.

 


1 P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2022
2 M. Zieliński, O wymogu „wyczerpania trybu określonego ustawą” w rozumieniu art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego, Warszawa 2018.
3 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2019 r., sygn. III CZP 96/20.
4 D. Chrapoński, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2019 r., sygn. III CZP 96/20.
5 Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oraz ustawy – Prawo upadłościowe z dnia 2 listopada 2021 r., UC120.
6 Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oraz ustawy – Prawo upadłościowe z dnia 2 listopada 2021 r., UC120

Portal tworzony przez:

FilipiakBabicz.com

Obserwuj nas

Follow us

Posłuchaj podcastu ResTrue Talks.