Skutki naruszenia terminu do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu
Jednym z kluczowych elementów postępowania o zatwierdzenie układu jest jego dynamika. Proces restrukturyzacji w tym trybie – w przypadku dochowania wszystkich terminów ustawowych – powinien zakończyć się, w pierwszej instancji, w terminie 3 miesięcy i 2 tygodni. Przepisy stojące na straży tej dynamiki przewidują – między innymi – termin dla dłużnika do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.
Wniosek powinien wpłynąć do sądu w terminie trzech miesięcy od dnia układowego ustalonego przez dłużnika (art. 211 ust. 2 p.r.). Wprawdzie w innym przepisie ustawy (art. 226g p.r.) mowa jest o sankcji za naruszenie terminu wynoszącego cztery miesiące, jednak termin czteromiesięczny dotyczy specyficznego obszaru – upadku skutków obwieszczenia. Nie zmienia to ogólnej zasady, że wniosek o zatwierdzenie układu powinien wpłynąć do sądu w terminie trzech miesięcy od dnia układowego.
Przepisy nie stanowią wprost, jaki jest skutek przekroczenia trzymiesięcznego terminu przewidzianego w art. 211 ust. 2 p.r. Skoro jednak sąd odmawia zatwierdzenia układu w sytuacji, gdy „narusza prawo”, konsekwencją powinno być postanowienie odmawiające zatwierdzenia układu. Praktyka orzecznicza sądów potwierdza ten kierunek interpretacji przepisów (postanowienie Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu z 21 września 2023 r., PO1P/GRz/74/2023).
Stanowisko sądów nie jest jednak w tym zakresie jednolite. Przykładowo, w niektórych sprawach sądy uznawały, że złożenie wniosku w terminie czterech miesięcy od dnia obwieszczenia jest również prawidłowe, powołując w uzasadnieniu wyłącznie art. 226g p.r. (Postanowienie Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku z 12 października 2022 r. LU1S/GRz/15/2022). Pojawiła się także interesująca teza, że naruszenie przepisów prawa w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie zawsze musi skutkować odmową jego zatwierdzenia, a zatem naruszenie terminu przewidzianego w art. 211 ust. 2 p.r. nie wyklucza zatwierdzenia układu (postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z 28 marca 2024 r. PO/Gz-KRZ/83/2023).
Brak także jasnej odpowiedzi, jak należy traktować sytuację, gdy niedochowanie terminu do złożenia wniosku o zatwierdzenie układu nastąpiło z przyczyn losowych (bez winy strony), np. z powodu awarii systemu teleinformatycznego. Przepisy o przywróceniu terminu dotyczą wyłącznie czynności procesowych i terminów przewidzianych w przepisach o postępowaniu cywilnym, a zatem nie mają zastosowania do spóźnionego wniosku o zatwierdzenie układu. Strona nie ma zatem możliwości złożenia do sądu wniosku, w którym wykaże, że naruszenie terminu nastąpiło bez jej winy, a sąd ten termin przywróci. W tym kontekście wydaje się natomiast słuszne ustalenie przez sąd, że naruszenie prawa – jako nieistotne i nie mające wpływu na naruszenie praw wierzycieli – nie powoduje konieczności odmowy zatwierdzenia układu, podobnie jak uczynił to Sąd Okręgowy w Poznaniu w przytoczonym orzeczeniu z 28 marca 2024 r.
Istotny problem pojawia się także w przypadku wyznaczenia dłużnikowi terminu do uzupełnienia braków formalnych wniosku o zatwierdzenie układu w trybie art. 221 p.r. Tu także pojawia się ryzyko, że z przyczyn niezależnych od strony, nie uda się dochować tygodniowego terminu na wykonanie zarządzenia. Sytuacja jest tym trudniejsza, że w aktualnym orzecznictwie sądowym występuje pogląd, zgodnie z którym termin do uzupełnienia braków formalnych nie podlega przywróceniu (bowiem nie dotyczy samoistnej czynności procesowej). Stanowisko to – wyrażane zwykle na tle terminów do złożenia środków zaskarżenia – nie przystaje do realiów postępowania restrukturyzacyjnego i może wywołać wiele komplikacji. Zastosowanie tego stanowiska sprawia, że strona pozbawiona jest dobrego rozwiązania, w pełni chroniącego jej słuszne interesy. Również w tym przypadku jedynym rozwiązaniem może pozostać potraktowanie sprawy przez są indywidualnie, przez obniżenie poziomu formalizmu i nadanie sprawy dalszego biegu – pomimo naruszenia terminu przewidzianego w art. 211 ust. 2 p.r. Sąd powinien kierować się każdorazowo jednym z celów postępowania – umożliwiając uczestnikom postępowania zawarcie układu.
W aktualnym kształcie postępowania o zatwierdzenie układu duże znaczenie mają terminy, nadające sprawie odpowiednią dynamikę. Wobec braku jednoznacznych kryteriów, jak oceniać skutki przekroczenia terminów, praktyka rozbieżnie ocenia konsekwencje dokonywanych naruszeń. Orzecznicy mają w tym kontekście szansę wypracować kryteria, które pogodzą interesy uczestników postępowania – z jednej strony dynamikę, a z drugiej maksymalizację szansy na pozytywne zakończenie postępowania restrukturyzacyjnego.
