Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU) nie zawsze kończy się sukcesem. Jakie są najczęstsze przyczyny odmowy zatwierdzenia układu?
Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU) cieszy się dużą popularnością. Bywa jednak, że nie kończy się pomyślnie. Po złożeniu wniosku o zatwierdzenie układu, decyduje już sąd restrukturyzacyjny. Może on odmówić zatwierdzenia układu, pomimo, że dłużnikowi i nadzorcy wydaje się, że układ został przyjęty. Jakie są najczęstsze przyczyny odmowy zatwierdzenia układu w praktyce?
Zasady przyjęcia układu
Od 1 grudnia 2021 r. prawo restrukturyzacyjne przewiduje jednolite zasady przyjęcia układu. Dotyczy to zarówno pozasądowego postępowania (PZU), jak i sądowych procesów (przyśpieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe i sanacja). Zgodnie z art. 119 ust 1 p.r., przyjęcie układu następuje wtedy, gdy wypowie się za tym większość głosujących wierzycieli. Chodzi o ponad 50 proc., spośród tych, którzy oddali ważne głosy. Ważne też, żeby byli to wierzyciele, którzy mają łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Wierzyciele, którzy oddali głosy za przyjęciem układu, powinni dysponować ponad 2/3 kapitału przysługującego wierzycielom, którzy oddali ważne głosy.
W przypadku głosowania w grupach, układ zostaje przyjęty, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość głosujących wierzycieli. Muszą to być wierzyciele, którzy mają łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom z tej grupy. Istotne jednak, że nawet gdyby w którejś z grup propozycje układowe nie zostały zaakceptowane, wciąż jest szansa na przyjęcie układu. Stanie się tak, jeżeli wierzyciele, którzy zagłosowali za układem, mają łącznie 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom. Wierzyciele z grup, które wypowiedziały się przeciw układowi, powinni zostać zaspokojeni w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku upadłości.
Obliczając wyniki głosowania, uwzględnia się jedynie wierzycieli aktywnych. Są to wierzyciele, którzy oddali ważny głos za układem albo przeciwko niemu.
Przyczyny odmowy zatwierdzenia układu
Obowiązujące obecnie reguły przyjęcia układu sprzyjają jego przyjęciu. Istnieją jednak ustawowe ograniczenia w tym zakresie.
Przyczyny odmowy zatwierdzenia układu zostały ujęte w art. 165 p.r.
Art. 165. [Odmowa zatwierdzenia układu]
1. Sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeżeli narusza on prawo. W szczególności, jeżeli przewiduje udzielenie pomocy publicznej niezgodnie z przepisami, albo jeżeli jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany. Domniemywa się, że jest oczywiste, że układ nie będzie wykonany, jeżeli dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
2. Sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia.
3. Sąd odmawia zatwierdzenia układu w PZU albo przyspieszonym postępowaniu układowym, jeżeli suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
4. Jeżeli w przyspieszonym postępowaniu układowym okoliczność, o której mowa w ust. 3, ujawni się po przyjęciu układu, sąd może zatwierdzić układ. Może to zrobić, o ile zostanie wykazane, że dłużnik nie wiedział o istnieniu wierzytelności spornych, a ich zaspokojenie w wyniku wykonania układu nie będzie mniejsze niż w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika.
5. Na rozprawie wyznaczonej w celu rozpoznania układu sąd umarza postępowanie restrukturyzacyjne, jeżeli ustali, że układ nie został przyjęty na skutek braku odpowiedniej większości.
6. Postanowienie o odmowie zatwierdzenia układu oraz o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego, o którym mowa w ust. 5, obwieszcza się.
7. Na postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu przysługuje zażalenie. Zażalenie wnosi się w terminie dwóch tygodni.
8. Postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie rozpoznania zażalenia na postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu, oraz informację o prawomocności postanowienia w przedmiocie zatwierdzenia układu, obwieszcza się.
Obligatoryjne i fakultatywne przesłanki odmowy
Przedstawione powyżej przesłanki odmowy zatwierdzenia układu ustawodawca podzielił na obligatoryjne i fakultatywne.
W grupie obligatoryjnych przesłanek odmowy zatwierdzenia układu mieszczą się:
– sprzeczność układu z prawem (w tym niezgodne z przepisami udzielenie pomocy publicznej);
– „oczywistość” niemożliwości wykonania układu.
Natomiast do fakultatywnych przesłanek ustawodawca zaliczył możliwość niezatwierdzenia układu w sytuacji, gdy jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i złożyli zastrzeżenia.
Na gruncie analizy powyższych przesłanek nasuwa się pytanie, jak rozumieć ową „oczywistość” niewykonania układu. Jest ona związania z domniemaniem faktycznym ustanowionym przez ustawodawcę. Zgodnie z nim oczywistość ta zachodzi w sytuacji, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązań powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. W przypadku PZU, po dniu układowym. Przedmiotowe domniemanie ustanowione przez ustawodawcę jest domniemaniem wzruszalnym. Może być ono obalone za pomocą zwykłych środków dowodowych. Można to zrobić na przykład wykazując, że dłużnik w niedalekiej przyszłości zyska środki finansowe wystarczające na wykonywanie układu i spłacanie bieżących zobowiązań. Może tak się stać choćby z powodu pozyskania nowych klientów.
Przesłanka „oczywistości” niewykonania układu aktualizuje się, kiedy już na etapie jego zatwierdzania jasne jest, że nie ma on żadnych szans na realizację. Jednocześnie przesłankę tę należy wykładać ściśle. Trzeba wziąć pod uwagę przede wszystkim rzeczywiste możliwości ekonomiczne dłużnika. Jeżeli układ przewiduje spełnienie wierzytelności niepieniężnej, należy brać pod uwagę także techniczne możliwości jej pokrycia. Ponadto przy ocenie zachodzenia tej przesłanki sąd powinien brać pod uwagę opinię nadzorcy sądowego albo zarządcy. Jednocześnie nieuregulowanie nawet jednego zobowiązania pozaukładowego może rodzić domniemanie niewykonania układu.
Dodatkowa przesłanka do domowy
PZU oraz przyspieszone postępowanie układowe charakteryzują się dodatkową przesłanką, na podstawie której sąd może odmówić zatwierdzenia układu. Może to zrobić, kiedy suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, przekracza 15 proc. Jednakże, gdy taka okoliczność ujawni się już po przyjęciu układu, sąd ma prawo układ zatwierdzić. Uprawnienie to aktualizuje się dopiero, gdy dłużnik wykaże, że nie wiedział o istnieniu wierzytelności spornych. Drugi warunek to fakt, że ich zaspokojenie w wyniku wykonania układu nie będzie mniejsze niż w przypadku ogłoszenia upadłości dłużnika.
Sąd restrukturyzacyjny ma prawo odmówić zatwierdzenia układu, kiedy jego warunki są rażąco krzywdzące dla tych wierzycieli głosujących przeciwko niemu.
Nieprzyjęcie układu na skutek braku odpowiedniej większości
Zgodnie z tezą Sądu Okręgowego w Częstochowie, wyrażonej w postanowieniu z dnia 16 lutego 2018 r., w sprawie o sygn. akt. V Gz 17/18, : „ Sąd, na podstawie art. 325 ust. 1 pkt 3 p.r. umarza postępowanie restrukturyzacyjne (umorzenie obligatoryjne), jeżeli układ nie został przyjęty. Artykuł 165 ust. 5 Prawa restrukturyzacyjnego zakłada umorzenie na rozprawie wyznaczonej w celu rozpoznania układu, jeśli ustali, że układ nie został przyjęty na skutek braku odpowiedniej większości. Ta przesłanka ma charakter uniwersalny i stosuje się ją do każdego typu postępowania restrukturyzacyjnego. Artykuł 325 ust. 1 pkt 3 Prawa restrukturyzacyjnego jest superfluum art. 165 ust. 5 Prawa restrukturyzacyjnego. Będzie to miało miejsce, gdy uchwała zgromadzenia wierzycieli o przyjęciu układu nie osiągnęła wymaganej większości osobowej lub kapitałowej, określonej w art. 119 p. r. Gdy układ z tego powodu nie zostanie zawarty, skutkuje to umorzeniem postępowania, a dłużnik pozbawiony jest prawa do złożenia nowych propozycji układowych.”
Przynajmniej jedna grupa za układem
Nieprzyjęcie układu wskutek braku uzyskania odpowiedniej większości jest ściśle związane z art. 119 p.r. określającym zasady przyjęcia układu. Aby móc zastosować regulację przewidzianą w tym przepisie, układ musi zostać przyjęty chociażby w jednej grupie wierzycieli. Tak należy rozumieć sformułowanie ustawodawcy, które mówi, że: „Układ zostaje przyjęty, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli (…)”. Zatem, aby przy obliczaniu większości móc zastosować większość globalną, czyli spojrzeć, czy spośród wszystkich głosujących wierzycieli za układem wypowiedzieli się ci mający co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługującej głosującym wierzycielom, układ musi zatwierdzić przynajmniej jedna grupa. Istnieją bowiem postanowienia sądów stwierdzające nieprzyjęcie układu i finalnie umarzające na tej podstawie postępowanie restrukturyzacyjne. Może się zdarzyć, że bez uwzględnienia podziału na grupy, osiągnie się kapitałowo większość co najmniej 2/3 wierzycieli głosujących za układem. Może się jednak okazać, że osobowo brakuje odpowiedniej większości wierzycieli głosujących „za”, aby móc uznać, że układ przyjęto chociażby w jednej grupie wierzycieli.
Nieudana restrukturyzacja nie blokuje jednak dłużnika w przeprowadzeniu kolejnego postępowania restrukturyzacyjnego. Brak jest ustawowego zakazu do przeprowadzenia ponownie takiego samego postępowania, z wyjątkiem wskazanym w art. 226a ust. 2 p.r.
.
