W jaki sposób wierzyciel może zabezpieczyć swoje interesy w PZU? Jakich dokumentów powinien żądać w trakcie postępowania?
Postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU) w nowej formule prowadzone jest poza sądem i w całości poprzez system teleinformatyczny Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ). Czy daje wierzycielom możliwość kontroli i zabezpieczenia swoich interesów? Czym powinien interesować się wierzyciel? Jakie konkretne działa może podjąć? Kiedy powinien zareagować?
Wierzyciel może oraz powinien aktywnie uczestniczyć w PZU i korzystać z instrumentów przewidzianych w przepisach Prawa restrukturyzacyjnego. Pozwoli mu to na zabezpieczenie swoich interesów. Dzięki temu będzie mógł też czuwać nad prawidłowością toku postępowania, w tym poprawnością przygotowywanych przez dłużnika i doradcę restrukturyzacyjnego dokumentów.
Instrumenty, z których może korzystać, dotyczą nie tylko uprawnień w zakresie samego dostępu do akt postępowania. Ważne jest też prawo do otrzymywania informacji oraz składania swoich zastrzeżeń odnośnie prawidłowości czynności dłużnika oraz nadzorcy układu. Poniżej omawiam najważniejsze instrumenty, które umożliwiają wierzycielowi aktywny udział w PZU i zabezpieczenie jego interesów.
Monitorowanie rejestru publicznego KRZ:
W KRZ są między innymi informacje o osobach fizycznych i prawnych, wobec których są albo były prowadzone postępowania restrukturyzacyjne. Wprowadziła to Ustawa z 6 grudnia 2018 r. o KRZ, która finalnie weszła w życie w 1 grudnia 2021 roku. KRZ złożony został z trzech portali: (i) portalu publicznego, w którym informacje dostępne są bez konieczności posiadania konta użytkownika, (ii) portalu użytkowników zarejestrowanych, w którym informacje dostępne są wyłącznie dla podmiotów posiadających konto użytkownika oraz (iii) portalu użytkowników branżowych, który dedykowany jest wyłącznie dla pozasądowych organów postępowania, takich jak nadzorca układu.
Każdy podmiot, w tym także wierzyciel, ma nieograniczoną możliwość monitorowania informacji ukazujących się w portalu publicznym. Pojawiają się tam najważniejsze informacje z punktu widzenia etapów prowadzonego PZU. To m.in. informacje o obwieszczeniu o dniu układowym, prawomocnym uchyleniu skutków tego obwieszczenia, czy też złożeniu przez dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu. Można znaleźć również dane o wydaniu postanowienia o zatwierdzenie układu lub odmowie jego zatwierdzenia. Wierzyciel dowie się również dzięki portalowi o umorzeniu postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku restrukturyzacyjnego oraz rozpoznaniu przez sąd restrukturyzacyjny złożonych zażaleń. Wszystko dzieje się za pośrednictwem funkcjonalności tablicy ogłoszeń i na bieżąco. Nie trzeba zatem czekać, aż uprawnione osoby przeprocesują ich publikację.
W przypadku PZU w pierwszej kolejności w portalu KRZ pojawia się ogólnodostępna informacja o ustaleniu dnia układowego. W jej ramach wierzyciel dowiaduje się o rozpoczęciu procedury restrukturyzacyjnej dłużnika oraz dacie dnia układowego. Ta ostatnia jest istotna z perspektywy objęcia układem przysługujących wierzycielowi wierzytelności. Ponadto dzięki obwieszczeniu wierzyciel uzyskuje informacje tym, kto pełni funkcję nadzorcy układu.
Następnie wierzyciel może z portalu publicznego KRZ uzyskać informacje o złożeniu przez dłużnika wniosku o zatwierdzeniu układu. Ponadto dowiaduje się, czy sąd restrukturyzacyjny wydał postanowienie zatwierdzające układ zawarty przez dłużnika z wierzycielami. Może również uzyskać dostęp do sentencji wydanego postanowienia, która zawiera treść przyjętych przez wierzycieli propozycji układowych.
Przy tym tablica obwieszczeń portalu publicznego, w którym wierzyciel może uzyskać wszystkie wspomniane informacje, wyposażona została w wyszukiwarkę. Dzięki niej można znaleźć wszystkie dokonane obwieszczenia. Wystarczy podać dane identyfikacyjne dłużnika, takie jak nazwa firmy albo numer KRS/NIP.
Ogólna dostępność informacji publikowanych w KRZ pozwala wierzycielom na samodzielne pozyskanie wiedzy o tym, czy wobec podmiotu w stosunku, do którego przysługują mu wierzytelności, prowadzone są działania restrukturyzacyjne. Umożliwia też zidentyfikowanie etapu prowadzonego postępowania. Posiadanie takiej wiedzy pozwala wierzycielowi na podjęcie kolejnych kroków zmierzających do aktywnego uczestnictwa w postępowaniu.
Wniosek o dostęp do akt postępowania prowadzonych w KRZ
Kolejnym istotnym uprawnieniem wierzyciela, które umożliwia mu aktywne uczestnictwo w PZU, jest uzyskanie dostępu do akt postępowania. Prowadzi je doradca restrukturyzacyjny. Dzięki temu wierzyciel zyska dostęp do wszelkich dokumentów wytworzonych w toku PZU. Może również mieć wgląd do wszystkich pism, które złożyli inni uczestnicy postępowania, w tym pozostali wierzyciele. Posiadając dostęp do akt, może z kolei na bieżąco kontrolować poprawność oraz terminowość sporządzania dokumentów, niezbędnych do właściwego przeprowadzenia procedury głosowania nad układem.
Uzyskanie dostępu do akt postępowania prowadzonych dla sprawy o zatwierdzenie układu, wymaga złożenia stosownego wniosku. Następnie nadzorca układu powinien wydać zarządzenie w przedmiocie udzielenia wierzycielowi takiego dostępu.
Aby jednak złożyć wniosek o dostęp do akt postępowania, wierzyciel lub jego pełnomocnik musi mieć konto w KRZ. To umożliwi mu dostęp do portalu użytkowników zarejestrowanych. Następnie trzeba wybrać „Wniosek o dostęp do akt postępowania” o numerze 70033. Składając go za pośrednictwem KRZ, należy najpierw właściwie wprowadzić sygnaturę akt postępowania (np. WA1M/GRz-nu/1234/2023). Informację o takiej sygnaturze można znaleźć w opublikowanym w portalu publicznym KRZ obwieszczeniu o dniu układowym. Po wprowadzeniu sygnatury akt postępowania, konieczne jest wypełnienie formularza danymi dotyczącymi nadzorcy układu. Potrzebne będą też dane dotyczące dłużnika.
Po właściwym wprowadzeniu sygnatury akt postępowania powinny one uzupełnić się automatycznie. Wierzyciel w treści formularza musi także wprowadzić dane niezbędne do jego identyfikacji. Chodzi głównie o imię, nazwisko lub firmę oraz numer PESEL lub KRS/NIP. Po wypełnieniu danych uczestników postępowania, należy wprowadzić żądanie wniosku. W tym przypadku będzie to dostęp do akt postępowania prowadzonych dla sprawy o zatwierdzenie układu określonego dłużnika. Po zapisaniu oraz wysyłce przygotowanego wniosku, będzie on podlegał weryfikacji przez nadzorcę układu.
Po złożeniu wniosku nadzorca powinien udzielić dostępu do akt postępowania możliwie niezwłocznie. W przypadku nieuzasadnionej zwłoki zasadne jest dodatkowe monitowanie przez wierzyciela w tym zakresie nadzorcy układu. Można to zrobić za pośrednictwem innych form porozumiewania się, takich jak e-mail lub telefon.
Po uzyskaniu dostępu do akt PZU, prowadzonych za pośrednictwem KRZ, wierzyciel zyskuje wgląd we wszystkie sporządzone w toku postępowania dokumenty. Ma też możliwość wnoszenia za pośrednictwem tego systemu własnych pism, które automatycznie zostaną umieszczone w przedmiotowych aktach.
Wniosek o uchylenie skutków obwieszczenia o dniu układowym
Wniosek o uchylenie skutków obwieszczenia o dniu układowym ma zastosowanie wyłącznie w PZU, w których nadzorca obwieścił o ustaleniu dnia układowego. Dokonanie takiego obwieszczenia uruchamia z mocy samego prawa ochronę przeciw egzekucyjną wobec dłużnika. Powoduje ona zawieszenie prowadzonych wobec niego postępowań egzekucyjnych. Nie ma też możliwości wszczęcia w trakcie jej trwania nowych postępowań. Jednocześnie obwieszczenie wprowadza ochronę dłużnika. W efekcie nie można wypowiadać wobec niego umów o podstawowych znaczeniu dla prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Czas trwania ochrony to cztery miesiące od dnia dokonania obwieszczenia. Może on zostać wydłużony, jeżeli dłużnik w przewidzianym przepisami prawa okresie złoży do sądu wniosek o zatwierdzenie układu. W takim przypadku ochrona działa do czasu rozpoznania tego wniosku przez sąd restrukturyzacyjny.
Sąd wniosek wierzyciela, dłużnika lub nadzorcy układu może uchylić wyżej wymienione skutki dokonania obwieszczenia o dniu układowym. Przewiduje to art. 226f Prawa restrukturyzacyjnego. To możliwe, jeśli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli albo ktoś ujawni okoliczności stanowiące negatywne przesłanki do obwieszczenia o dniu układowym. Do takich przesłanek należy prowadzenie przez dłużnika w ciągu ostatnich dziecięciu lat PZU, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Kolejna przesłanka to umorzenie prowadzonego wobec dłużnika postępowania restrukturyzacyjnego, z wyjątkiem sytuacji, kiedy zgodziła się na to rada wierzycieli.
Warunki formalne oraz procedurę złożenia wniosku o uchylenie skutków obwieszczenia o dniu układowym, opisywaliśmy już szczegółowo (patrz: Wniosek o uchylenie skutków obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego). Warto jednak z punktu widzenia wierzycieli poszerzyć analizę odnośnie rozumienia przesłanki ich pokrzywdzenia. Daje ona podstawę do uchylenia przez sąd skutków obwieszczenia o dniu układowym, a więc zniweczenia moratorium dotyczącego w szczególności przeciw egzekucyjnej ochrony majątku dłużnika.
Sąd rozstrzygając czy doszło do pokrzywdzenia wierzycieli wskutek dokonanego obwieszczenia o dniu układowym, bierze pod uwagę sytuację wierzycieli danego dłużnika istniejącą przed dokonanym obwieszczeniem. Porównuje ją też z sytuacją wierzycieli, która powstała na skutek ochrony egzekucyjnej majątku dłużnika.
Pokrzywdzenie wierzycieli
Z praktyki prowadzonych PZU wynika, że do pokrzywdzenia wierzycieli na skutek obwieszczenia o dniu układowym może dojść m.in. w sytuacjach, w których:
- Określenie dnia układowego w treści obwieszczenia o dniu układowym nastąpiło w zbyt odległym terminie. Uniemożliwia to poprawne sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych. Nie można też w takim wypadku przeprowadzić zgodnej z prawem procedury głosowania nad układem. Uniemożliwia to brak jednoznacznego określenia okręgu wierzycieli uprawnionych do głosowania (np. obwieszczenie o dniu układowym dokonane zostało w dniu 1 stycznia 2024 r., a dzień układowy określony został „na przyszłość”, dopiero na 1 lipca 2024 r.).
- Otwieranie przez dłużnika kolejnych postępowań restrukturyzacyjnych ma na celu wyłącznie zawieszenie prowadzonych wobec niego postępowań egzekucyjnych. Działa on też w celu uniemożliwienia wszczęcia przez wierzycieli nowych postępowań egzekucyjnych. Jednocześnie brakuje wprowadzania jakichkolwiek realnych środków restrukturyzacyjnych dłużnika lub perspektywy (nawet przy wdrożeniu środków restrukturyzacyjnych) na przywrócenie dłużnika do poziomu rynkowej rentowności.
- Dłużnik działa w kierunku manipulacji poziomem wierzytelności spornych. W przypadku PZU nie mogą one przekroczyć 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania. Działania te mogą polegać na wykreowaniu przez dłużnika pozornych wierzytelności niespornych, umożlwiających prowadzenie wobec niego PZU oraz dokonanie obwieszczenia o dniu układowym stanowiącym moratorium egzekucyjne.
- PZU prowadzone jest wobec dłużnika, który nie jest ani niewypłacalny, ani zagrożony niewypłacalnością. Natomiast fakty wskazują, że dłużnik pozoruje kryzys finansowy przedsiębiorstwa wyłącznie w celu częściowej redukcji zadłużenia.
Przy tym wystąpienie wymienionych wyżej okoliczności każdorazowo trzeba ocenić przez pryzmat indywidualnej sytuacji dłużnika. Oceniając zachowanie dłużnika należy cały czas mieć na uwadze cel postępowania restrukturyzacyjnego. Sprowadza się on przede wszystkim do efektywnego oddłużenia przedsiębiorcy, które pozwoli uniknąć stanu niewypłacalności. Jednocześnie należy uwzględnić interes wierzycieli, w szczególności poprzez uzyskanie jak najwyższego stopnia zaspokojenia przysługujących im wierzytelności.
Instrumentów umożliwiających zabezpieczenie interesu wierzycieli jest więcej. Pozostałe omówimy w drugiej części opracowania, które ukaże się za dwa tygodnie.
