W jaki sposób wierzyciel może zabezpieczyć swoje interesy w PZU? Jakich dokumentów powinien żądać w trakcie postępowania?
Wierzyciel powinien aktywnie uczestniczyć w Postępowaniu o zatwierdzenie układu (PZU). Może korzystać z instrumentów przewidzianych w przepisach Prawa restrukturyzacyjnego, które zabezpieczą jego interesy. Dzięki temu będzie mógł czuwać nad prawidłowością postępowania, w tym poprawnością przygotowywanych przez dłużnika i doradcę restrukturyzacyjnego dokumentów.
Wierzyciel ma uprawnienia w zakresie samego dostępu do akt postępowania. Może też otrzymywać informacje oraz składać swoje zastrzeżenia co do prawidłowości podejmowanych czynności przez dłużnika oraz nadzorcę układu. W poprzednim artykule omówiliśmy możliwość monitorowania rejestru publicznego KRZ, uzyskania dostępu do akt postępowania oraz złożenia wniosku o uchylenie skutków obwieszczenia o dniu układowym. Poniżej omawiamy pozostałe najważniejsze instrumenty, które umożliwiają wierzycielowi aktywny udział w PZU.
Kontrola dokumentów niezbędnych do otwarcia PZU
Zgodnie z przepisami Prawa restrukturyzacyjnego (art. 226a), nadzorca układu może obwieścić o ustaleniu dnia układowego wyłącznie po sporządzeniu odpowiednich dokumentów. Chodzi o spis wierzytelności, spis wierzytelności spornych oraz wstępny plan restrukturyzacyjny. Muszą one znajdować się w aktach postępowania, prowadzonych za pośrednictwem Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ).
Razem z dostępem do akt postępowania, wierzyciel powinien mieć też dostęp do wymienionych spisów oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego. Jeśli nadzorca układu nie sporządzi i nie umieści odpowiednich dokumentów w aktach postępowania, a obwieści o ustaleniu dnia układowego, to rażąco naruszy przepisy Postępowania restrukturyzacyjnego. Wierzyciel powinien w takiej sytuacji złożyć pisemne zastrzeżenia.
Nadzorca układu nie ma możliwości, aby obwieścić o dniu układowym bez wstępnego planu restrukturyzacyjnego. Musi on zawierać co najmniej analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika. Trzeba w nim także zawrzeć wstępny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych oraz związane z nimi koszty. Niezbędny jest również wstępy harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych oraz sprawozdanie finansowe dłużnika. Jeśli go nie ma, trzeba wskazać przyczyny braku jego załączenia (art. 9).
Weryfikacja spisu wierzytelności
Spisy wierzytelności sporządzane na początkowym etapie PZU, pozwalają wierzycielowi zweryfikować, czy jego wierzytelność została ujęta w spisie prawidłowo. Wierzyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na wysokość przysługującej mu wierzytelności, która została objęta układem. W przypadku, gdy wierzytelność jest zabezpieczona na majątku dłużnika, trzeba także zbadać, czy zakres zabezpieczenia jest poprawnie określony. Wierzyciel musi jednak pamiętać, że zgodnie z art. 151 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego, nie wszystkie wierzytelności można objąć układem. Wyłączone są przede wszystkim wierzytelności: ze stosunku pracy, zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską. Dotyczy to części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem.
Wszelkie ewentualne braki lub niezgodności dostrzeżone w spisie wierzytelności, należy zasygnalizować nadzorcy układu oraz dłużnikowi. Przy tym informację odnośnie niezgodności spisu wierzytelności trzeba przekazać za pośrednictwem KRZ. Wierzyciel powinien w tym celu sformułować odpowiedni wniosek (dokument 70008 – Pismo inne). To w jego treści musi przedstawić uwagi do sporządzonego spisu. Tą drogą trzeba także przedłożyć ewentualne dokumenty potwierdzające istnienie oraz właściwą wysokość wierzytelności. We wniosku wierzyciel potwierdza ponadto zakres oraz rodzaj zabezpieczenia.
Dopuszczalne jest także, aby poinformować nadzorcę układu o rozbieżnościach w zakresie spisu wierzytelności za pośrednictwem e-mail albo poczty tradycyjnej. Może to być jednak tylko dodatkowa forma przekazania informacji. W postępowaniu restrukturyzacyjnym pisma procesowe oraz dokumenty wierzyciele wnoszą wyłącznie za pośrednictwem odpowiedniego systemu teleinformatycznego. Mówi o tym art. 196a Prawa restrukturyzacyjnego. Należy też wykorzystać udostępniane w tym systemie formularze. Pisma oraz dokumenty, których wierzyciel nie wniósł tą drogą, nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma albo dokumentu do sądu, nadzorcy, zarządcy albo organu, do którego przepisy o nadzorcy sądowym albo zarządcy stosuje się odpowiednio.
Kontrola dokumentów niezbędnych do głosowania nad układem
Przed terminem wyznaczonym na głosowanie nad układem, nadzorca układu zobowiązany jest doręczyć wierzycielom objętym układem informację o sposobie głosowania. Powinien to zrobić za pośrednictwem KRZ, z pouczeniem o sposobie uwierzytelnienia się i wypełnienia karty do głosowania (art. 212 ust. 1). Informację musi doręczyć wierzycielom tradycyjnym kanałem komunikacji, a więc za pośrednictwem operatora pocztowego lub komornika sądowego. Powinna ona zawierać niezbędne wskazówki dla wierzyciela w zakresie procedury głosowania. Wskazana jest instrukcja wypełnienia karty do głosowania oraz opis czynności związanych z oddaniem przez wierzyciela głosu za pośrednictwem KRZ.
Istotnym dokumentem w toku PZU jest karta do głosowania. Nadzorca układu zamieszcza przygotowane karty w aktach postępowania prowadzonych w KRZ. Wierzyciel powinien je pobrać oraz wypełnić, aby mógł oddać głos. Karta do głosowania obejmuje między innymi następujące informacje:
- kwotę wierzytelności głosującego wierzyciela,
- grupę obejmującą kategorię interesów, jeżeli zostały przewidziane, do której został zaliczony głosujący wierzyciel,
- zgodę wierzyciela na objęcie wierzytelności układem, jeżeli jest wymagana,
- sumę wierzytelności objętych układem z mocy prawa oraz sumę wierzytelności, która może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela,
- pełną treść propozycji układowych z jednoznacznym wskazaniem, które dotyczą głosującego wierzyciela,
- imię i nazwisko albo nazwę nadzorcy układu, numer jego licencji albo numer spółki pełniącej funkcję nadzorcy układu widniejący w KRS, jego adres do korespondencji, telefon oraz adres poczty elektronicznej.
Propozycje układowe i wysokość wierzytelności
Wierzyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na zawarte w kartach do głosowania propozycje układowe oraz wysokość przysługującej mu wierzytelności.
Propozycje układowe mogą obejmować podział wierzycieli na poszczególne grupy interesów, przewidując różne zasady restrukturyzacji przysługujących im zobowiązań. Przy tym kategorie interesów trzeba wyznaczyć w oparciu o art. 161 Prawa restrukturyzacyjnego. Należy też dobrać je obiektywnie, logicznie i sprawdzalnie. Skontroluje to sąd restrukturyzacyjny na etapie zatwierdzenia układu. Jednocześnie przedstawione przez dłużnika propozycje układowe zawierają zasady na jakich dokonywana będzie restrukturyzacja zobowiązań. Podstawowe jej rodzaje to odroczenie terminu płatności, rozłożenie spłaty na raty oraz redukcja wierzytelności.
Ponadto wierzyciele, których wierzytelności są zabezpieczone na majątku dłużnika, szczególną uwagę powinni zwrócić na przedstawione im propozycje układowe pod kątem objęcia ich układem z mocy prawa. Zgodnie z art. 151 ust. 2a Prawa restrukturyzacyjnego, zgoda wierzyciela na objęcie układem może nie być konieczna. Tak się może stać, jeśli dłużnik przedstawi propozycję układową wierzycielowi zabezpieczonemu na majątku dłużnika między innymi hipoteką lub zastawem, przewidującą pełne zaspokojenie w terminie określonym w układzie albo w stopniu nie niższym od tego, jakiego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia.
Istotne jest również aby wierzyciele posiadający zabezpieczenie swojej wierzytelności na majątku dłużnika dostrzegli pewne różnice. Chodzi o różnice między wierzytelnościami, które znajdują pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, a tymi, które go nie mają. Wierzytelności, które nie znajdują w całości pokrycia w wartości przedmiotu zabezpieczenia, też mogą być zrestrukturyzowane. To się może odbyć bez konieczności uzyskiwania zgody wierzyciela, zgodnie z propozycją układową, którą przedstawi dłużnik.
Żądanie informacji o sytuacji majątkowej dłużnika
Prawo restrukturyzacyjne przyznaje wierzycielowi uprawnienie do żądania od nadzorcy układu informacji o sytuacji majątkowej dłużnika oraz możliwości wykonania układu. Dotyczy to informacji potrzebnych do podjęcia racjonalnej ekonomicznie decyzji o głosowaniu za układem albo przeciwko niemu.
Wierzyciel może zatem zwrócić się do nadzorcy układu o dodatkowe informacje, potrzebne do oceny sytuacji finansowej dłużnika. To pomoże mu podjąć decyzję w zakresie głosowania nad układem.
Trzeba jednak pamiętać, że o ile ustawa daje takie uprawnienie wierzycielowi, to nie określa terminu, w którym nadzorca układu powinien takich informacji udzielić. Niemniej jednak, należyta staranność w pełnieniu funkcji nadzorcy układu wymaga udzielenia wierzycielowi żądanych i dostępnych nadzorcy informacji. Ponadto powinien on zrobić to niezwłocznie, czyli w ciągu kilku dni. Trzeba jednak uwzględnić poziom skomplikowania oraz obszerności zagadnień, na które nadzorca ma udzielić odpowiedzi. Wziąć pod uwagę należy także cel, dla którego wierzyciel żąda udzielenia mu informacji. Jest nim podjęcie przez wierzyciela decyzji o określonym sposobie glosowania nad układem. Tym samym odpowiedź nadzorcy musi zostać udzielona w terminie, który umożliwi wierzycielowi oddanie głosu w PZU.
Tak samo zakres żądanych przez wierzyciela informacji musi odzwierciedlać cel, w jakim żądanie to zostało wyrażone. Nadzorca ma zatem obowiązek udzielić wyłącznie takich informacji, które są potrzebne wierzycielowi do podjęcia decyzji o głosowaniu za układem albo przeciwko niemu. Wierzyciele nie mogą wykorzystywać tej instytucji jako próby zdobycia informacji, które stanowią tajemnice przedsiębiorstwa dłużnika. Chodzi np. o dane technologiczne, źródła dostawy, czy kanały dystrybucji.
Wierzyciel z pewnością może wystąpić do nadzorcy układu m.in. o informacje nt. sporządzanego w toku PZU planu restrukturyzacyjnego. Zawiera on obszerniejsze i bardziej precyzyjne dane o przedsiębiorstwie dłużnika niż wstępny plan restrukturyzacyjny.
Plan restrukturyzacyjny, test wierzyciela i opinia nadzorcy
Zgodnie z art. 10 Prawa restrukturyzacyjnego, plan restrukturyzacyjny obejmuje w szczególności:
- opis przedsiębiorstwa dłużnika wraz z informacją o aktualnym oraz przyszłym stanie podaży i popytu w sektorze rynku, na którym przedsiębiorstwo działa,
- analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika,
- prezentację proponowanej przyszłej strategii prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika oraz informację na temat poziomu i rodzaju ryzyka,
- pełny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych oraz związanych z nimi kosztów,
- harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych oraz ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacyjnego,
- informację o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności o ich wykorzystaniu i redukcji,
- opis metod i źródeł finansowania, w tym wykorzystania dostępnego kapitału, sprzedaży aktywów w celu finansowania restrukturyzacji, finansowych zobowiązań udziałowców i osób trzecich, w szczególności banków lub innych kredytodawców. Niezbędny jest też opis wielkości udzielonej i wnioskowanej pomocy publicznej oraz pomocy de minimis lub pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie i wykazania zapotrzebowania na nią,
- projektowane zyski i straty na kolejne pięć lat oparte na co najmniej dwóch prognozach,
- imiona i nazwiska osób odpowiedzialnych za wykonanie układu
Wierzyciel może też wystąpić do nadzorcy o informację na temat testu prywatnego wierzyciela. Jest to możliwe, o ile zachodzi konieczność jego sporządzenia w toku PZU. Dokument ten bada, czy w ramach PZU dojdzie do udzielenia dłużnikowi przez państwo lub przy użyciu zasobów państwowych, wsparcia w jakiejkolwiek formie. Przykładowe sposoby udzielenia wsparcia dłużnikowi opisane zostały w art. 140 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego. Obejmują one między innymi zmniejszenie w drodze układu wysokości zobowiązań, rozłożenie spłaty zobowiązań na raty lub odroczenie terminu ich wykonania. Test prywatnego wierzyciela sporządza się w tych postępowaniach, w których struktura wierzycielska obejmuje restrukturyzacje tzw. wierzytelności publicznoprawnych.
Wierzyciel może ponadto żądać przedłożenia mu opinii nadzorcy układu o możliwości wykonywania układu przez dłużnika. W treści tego dokumentu nadzorca układu powinien wskazać i uzasadnić, czy jego zdaniem propozycje układowe przedłożone przez dłużnika są możliwe do wykonania. Powinno z nich wynikać także, czy nadwyżki generowane w kolejnych latach będą w stanie pokryć bieżące koszty prowadzenia działalności i raty układowe.
Składanie pisemnych zastrzeżeń
Jeszcze jedno uprawnienie chroniące interesy wierzycieli w toku PZU, to możliwość złożenia nadzorcy układu pisemnych zastrzeżeń co do zgodności z prawem przebiegu samodzielnego zbierania głosów. Mogą one wskazywać także inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na zatwierdzenie układu. Przewiduje to w art. 216 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego.
Za pomocą pisemnych zastrzeżeń wierzyciel może wyrazić wszelkie dostrzeżone przez siebie uchybienia w zakresie prowadzonego postępowania. Powinny one zawierać przede wszystkim uwagi dotyczące wadliwego przebiegu głosowania i niewłaściwego ujęcia wierzytelności w spisie wierzycieli. Mogą też uwzględniać wszelkie okoliczności wpływające na wiarygodność dłużnika w kontekście wykonania przyjętego układu. Wierzyciel może mieć też zastrzeżenia co do wszelkich niezgodności z prawem propozycji układowych, a także prowadzenia postępowania niezgodnie z procedurą udzielania pomocy publicznej.
Takie zastrzeżenia wierzyciela nadzorca musi dołączyć do sprawozdania, które składa do sądu razem z wnioskiem o zatwierdzenie układu. Tym samym sąd restrukturyzacyjny procedujący nad złożonym przez dłużnika wnioskiem o zatwierdzenie układu będzie nimi dysponował. To istotne z punku widzenia przesłanek umożliwiających zatwierdzenie przyjętego przez wierzycieli dłużnika układu. Zgodnie bowiem z art. 165 ust. 1 i 2 Prawa restrukturyzacyjnego, sąd odmawia zatwierdzenia układu, jeżeli narusza on prawo. Szczególnie dotyczy to sytuacji, kiedy układ przewiduje udzielenie pomocy publicznej niezgodnie z przepisami, albo jeżeli jest oczywiste, że nie będzie wykonany. Ponadto sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia.
Podsumowanie
Aktywna rola wierzycieli w toku PZU jest bardzo ważna. Powinni oni wykorzystywać instrumenty przewidziane w prawie restrukturyzacyjnym. Dzięki temu mogą zrealizować cel PZU, którym jest uniknięcie upadłości dłużnika oraz zawarcie porozumienia z wierzycielami. Aktywna postawa wierzycieli na każdym etapie PZU sprawia, że zarówno dłużnik, jak i nadzorca układu, mają świadomość realnego zaangażowania wierzycieli w sprawę dłużnika. Dzięki temu dłużnik i nadzorca układu wiedzą, że dokonywane przez nich czynności są na bieżąco poddawane ocenie wierzycieli. W efekcie jakość oraz staranność ich działań, w tym transparentność ich wykonywania, będzie jednym z decydujących czynników w procedurze głosowania.
