Od boomu do kryzysu – bieżące wyzwania w polskiej branży meblarskiej

Narastające problemy w branży meblarskiej budzą obawy, jak potoczą się dalsze losy polskich przedsiębiorstw. Produkcję mebli możemy uznać za pewnego rodzaju narodową specjalność, gdyż Polska plasuje się w czołówce dostawców mebli na globalnych rynkach, zajmując miejsce tuż za Chinami. Drugą dekadę XXI wieku niewątpliwie można uznać za okres prosperity w branży meblarskiej. Polskie przedsiębiorstwa utrzymywały wysoki poziom produkcji, co pozwalało sprzedawać dużo zarówno w kraju, jak i za granicą. Warto podkreślić, że sprzedaż krajowa stanowiła stosunkowo mały udział w aktywności polskich meblarzy – około 90% produkcji przeznaczana była na eksport. To pozwoliło Polsce ugruntować swoją pozycję na rynku i stać się ważnym graczem na arenie międzynarodowej.

Początek problemów

Do niedawna branża meblarska radziła sobie bardzo dobrze. Na początku pandemii zapotrzebowanie na meble wzrosło, gdyż obostrzenia nakazywały ludziom pozostawać w domach i zaczęto wówczas inwestować w wyposażenie mieszkań. Zwiększony popyt wynikał także z konieczności przemodelowania mieszkań, ponieważ często stawały się one domowymi biurami. Zapotrzebowanie na wyroby meblarskie było wtedy tak duże, że producenci mieli problem, by nadążyć z produkcją. Sytuacja zaczęła się pogarszać po wybuchu wojny w Ukrainie. Wśród najważniejszych dostawców materiałów do produkcji mebli znajdowały się wcześniej takie kraje jak Ukraina, Rosja, czy też Białoruś. Nałożenie sankcji spowodowało, że Polska straciła dostęp do tańszych rynków i pojawił się problem z dostępem do sklejek oraz płyt. Warto dodać, że sankcje nałożone na Białoruś uznaje się za niekonsekwentne, gdyż obejmują sam surowiec, natomiast meble można nadal bez problemu importować. Są one o 30-40% tańsze niż polskie meble, przez co krajowym producentom ciężko jest konkurować z ich produktami. Klienci źle znoszą wszelkie podwyżki cen i oczekują, że ich poziomy będą odpowiadać tym sprzed wojny. Prezes Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Producentów Mebli wystosował nawet specjalny list do premiera, w którym apelował o pomoc dla branży meblarskiej oraz wprowadzenie zakazu importu mebli z Rosji i Białorusi. Zwrócił również uwagę na ignorowanie problemów całego sektora, gdyż pisma wysyłane przez organizacje branżowe pozostawały bez odpowiedzi. Strona rządowa nie zaproponowała żadnych rozwiązań, które mogłyby wspomóc kluczowy dla polskiego eksportu sektor w tak trudnych okolicznościach.

Rosnące ceny energii, materiałów i wynagrodzeń dodatkowo obciążają przedsiębiorców i nie są oni w stanie utrzymywać cen sprzed wojny. Zauważalne jest również wysycenie rynku po wzmożonych w trakcie pandemii zakupach – obserwuje się znacznie mniej zamówień. Utrudniona sytuacja nie występuje tylko i wyłącznie w Polsce. Nawet Niemiecki Związek Meblowy skarży się na załamanie popytu, a niesprzedane zapasy zalegają w magazynach.

Wysokie ceny drewna

Przedstawiciele branży są zgodni w ocenie, że proces sprzedaży drewna, prowadzony przez Lasy Państwowe, jest szkodliwy dla polskiego sektora meblarskiego, gdyż winduje ceny doprowadzając do podwyżek nawet o 40%. Zachęca się przede wszystkim zagraniczne firmy do kupowania surowca, mimo, że w kraju odnotowuje się ogromne zapotrzebowanie. Nie funkcjonuje system pierwszeństwa w zakupie drewna dla lokalnych firm, chociaż w wielu europejskich państwach taki model występuje. Dałby on lepsze warunki krajowym przetwórcom i zaspokoił ich zapotrzebowanie na surowiec po niższych cenach. Ceny wyjściowe drewna są i tak o 40% wyższe w porównaniu z ubiegłym rokiem, a nie zanosi się na jakiekolwiek obniżki. Leśny surowiec wykorzystuje się często jako biomasę do opału. Pośrednicy, którzy pozyskują drewno do energetyki korzystają z państwowych subwencji, dotacji, czy też “zielonych certyfikatów”, przez co zostaje jeszcze mniej drewna przeznaczanego typowo do przerobu na meble. Dosyć popularne są w tym segmencie nadużycia, które wynikają z braku precyzyjnej definicji drewna energetycznego. Tolerowane jest nawet rozdrabnianie drewna, aby wymieszać go z biomasą i dostarczać jako opał producentom. Również produkty uboczne, takie jak zrębki i trociny, które mogłyby zostać wykorzystane do produkcji płyt, używano do opału ze względu na kryzys energetyczny. Spiętrzenie się problemów z dostępnością sprawiło, że aktualnie występuje niejako “walka o drewno”. Szukanie innych, nowych źródeł surowca również jest trudne, ponieważ Główny Inspektorat Ochrony Środowiska nie daje pozwolenia na pozyskiwanie poużytkowego drewna, które nadawałoby się do uzdatnienia i produkcji płyt. Natomiast wykorzystywanie recyklingu do pozyskania drewna jest szeroko stosowane na całym świecie, ponieważ pozwala znacznie oszczędzić zasoby naturalne i przy okazji ograniczyć ilość odpadów.

Rezygnacja z certyfikacji FSC

Opisaną sytuację pogarsza dodatkowo decyzja Lasów Państwowych, w ramach której rezygnuje się z certyfikacji drewna w standardzie FSC. Certyfikacja dawała możliwość wykazania, że drewno zostało pozyskane zgodnie z zasadami odpowiedzialnej gospodarki leśnej. Stanowiła więc pewne potwierdzenie zaangażowania w zrównoważony rozwój. Aktualnie ponad połowa regionalnych dyrekcji lasów państwowych nie posiada już certyfikacji, a jest ona ważna dla klientów na rynkach eksportowych – rezygnacja z certyfikacji znacząco wpływa na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw. W czasach, kiedy podejście do czynników ESG odgrywa coraz większą rolę, FSC stanowi pewnego rodzaju gwarant współpracy międzynarodowej.

Zadłużenie branży meblarskiej w Polsce

Aktualnie branża meblarska mierzy się z ogromnym zadłużeniem, które wynika z pogorszenia koniunktury, wysokich cen energii, materiałów czy wynagrodzeń. Niemal ¾ zadłużenia należy do producentów mebli, natomiast reszta dotyczy sklepów i hurtowni. Około 50 mln zł przeterminowanego długu przypada na jednoosobowe działalności gospodarcze, tak więc to małe przedsiębiorstwa w głównej mierze mają problem z radzeniem sobie z obecną sytuacją.

Remedium na zaistniałe problemy

Problemy w przedsiębiorstwach pojawiają się często przez długoterminowe kontrakty, które z czasem tracą swój korzystny charakter w obliczu zmieniającej się dynamiki na rynku. Umowy, choć wydają się być na początku opłacalne, z czasem sprawiają, że firma nie może dostosowywać się i odpowiednio zwiększać cen, aby zachować rentowność sprzedaży. W świetle tak wymagających warunków dla całej branży, niezbędne może okazać się wykorzystanie pewnych mechanizmów z obszaru narzędzi restrukturyzacyjnych. Jedną z takich procedur jest otwarcie postępowanie sanacyjnego, w ramach którego można odstępować od niekorzystnie zawartych dla danego producenta umów. Ponadto warto korzystać z pewnych rozwiązań finansowych, takich jak faktoring czy też leasing zwrotny. W ramach drugiego z tych rozwiązań przedsiębiorcy mogą odsprzedać firmie leasingowej środek trwały (np. maszynę produkcyjną), jednocześnie zachowując możliwość jego użytkowania pod warunkiem uiszczania rat leasingowych. W trudnych warunkach finansowych sposób ten pozwala na uwolnienie środków zamrożonych w aktywach trwałych i przeznaczenie ich na spłatę długów czy też uregulowanie zobowiązań pracowniczych. Przedsiębiorstwo może więc dalej funkcjonować bez większych problemów, zachowując ciągłość operacyjną i zapobiegając przestojom, unikając równolegle zaciągania kredytów i pożyczek.  

Podsumowanie

Przedsiębiorstwa stojące w obliczu wyzwań związanych z wysokimi kosztami surowców, energii czy też pracy muszą szukać przewag konkurencyjnych i nowych możliwości, które pozwolą na oszczędność środków. Należy położyć największy nacisk na optymalizację procesów i wdrażanie automatyzacji produkcji, aby w obliczu narastających problemów branżowych, utrzymać firmę na rynku. Niezbędne jest również szukanie nowych źródeł tańszych surowców, np. z recyklingu.

Pozostaje mieć nadzieję, że wkrótce sytuacja wokół branży meblarskiej ulegnie poprawie, do czego przyczynić może się ożywienie na rynku nieruchomości spowodowane programem bezpieczny kredyt 2%. Nie można jednak zapominać, że to przede wszystkim sprzedaż zagraniczna jest kluczowa dla polskiego meblarstwa.