Poręczenie na wekslu in blanco w postępowaniu restrukturyzacyjnym poręczyciela

Weksel w postępowaniu restrukturyzacyjnym

W obrocie gospodarczym bardzo często dochodzi do zabezpieczenia roszczeń wierzycieli poprzez wręczenie przez dłużnika weksla in blanco wraz z uzgodnioną deklaracją wekslową. Niejednokrotnie, zgodnie z wymaganiami stawianymi przez instytucje finansowe, weksel taki jest dodatkowo poręczany (awalowany) przez osoby trzecie. O ile sama problematyka występowania weksli w postępowaniu restrukturyzacyjnym jest wielowymiarowa i może pojawić się w różnych konfiguracjach, w niniejszym artykule przedstawione zostaną rozważania dotyczące sytuacji, w której postępowanie restrukturyzacyjne zostało otwarte wobec awalisty, czyli osoby, która poręczyła za weksel wystawiony przez inny podmiot. Sytuacje takie niejednokrotnie mają miejsce w praktyce, w szczególności w przypadku poręczenia przez członków zarządu/wspólników na wekslu wystawionym na zabezpieczenie zobowiązania przez spółkę kapitałową bądź poręczenia małżonka na wekslu wystawionym przez współmałżonka. W praktyce doradców restrukturyzacyjnych często pojawia się pytanie, w jaki sposób takie wierzytelności „z weksla in blanco” powinny być uwzględnione w toku postępowania restrukturyzacyjnego oraz w jaki sposób umieścić je na spisie wierzytelności?

Poręczenie wekslowe połączone z poręczeniem cywilnym

Na wstępie należy rozróżnić dwie sytuacje faktyczne. Poręczenie na wekslu może, lecz nie musi być w praktyce połączone z poręczeniem cywilnym, o którym mowa w art. 876 k.c. W przypadku, w którym mamy do czynienia jednocześnie z poręczeniem cywilnym oraz poręczeniem na wekslu, wierzyciel będzie ujęty na spisie wierzytelności jako wierzyciel niewarunkowy z prawem głosu oraz będzie podlegał zaspokojeniu w ramach przyjętego układu. Poręczenie cywilne powoduje bowiem powstanie między wierzycielem a poręczycielem wierzytelności osobistej, która powinna być uwzględniona na spisie wierzytelności na zasadach ogólnych. Brak wykonania zobowiązania przez wierzyciela głównego nie jest decydujący dla powstania zobowiązania poręczyciela, a ma jedynie wpływ na jego wymagalność. W takiej sytuacji, fakt posiadania weksla, niezależnie czy został on wypełniony, nie przyznaje wierzycielowi żadnych dodatkowych uprawnień. W szczególności wierzyciel taki nie będzie traktowany jako zabezpieczony i fakultatywnie objęty układem.

Fakt posiadania i prawidłowego wypełnienia weksla będzie miał natomiast znaczenie w przypadku, w którym zobowiązanie wystawcy weksla (dłużnika głównego) okaże się nieważne. O ile bowiem w takiej sytuacji poręczyciel cywilny może powoływać się na zarzut nieważności zobowiązania i uchylić się od zapłaty, to nie będzie on mógł uchylić się od odpowiedzialności wynikającej z weksla. Oczywiście, posiadanie weksla będzie miało także potencjalne znaczenie w przypadku konieczności sądowego dochodzenia roszczeń, umożliwiając wierzycielowi skorzystanie z postępowania nakazowego. Dodatkowe uprawnienia wynikające z nakazu zapłaty z weksla (tytuł zabezpieczenia oraz natychmiastowa wykonalność) nie będą jednak przydatne w postępowaniu restrukturyzacyjnym, w którym zasadniczo możliwość prowadzenia egzekucji i realizacja zabezpieczenia jest wyłączona.

Poręczenie wekslowe jako wyłączne źródło zobowiązania

W praktyce zdarza się także, że poręczenie wekslowe nie jest połączone z poręczeniem cywilnym, a w momencie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego weksel pozostanie niewypełniony. Pojawia się wówczas pytanie, w jaki sposób ująć taką wierzytelność na spisie wierzytelności? Za orzecznictwem należy przyjąć, że samo poręczenie weksla in blanco wystawionego z deklaracją wekslową, nie tworzy jeszcze wierzytelności w rozumieniu art. 65 ust. 1 pkt. 2 p.r. (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 9 kwietnia 2015 r. I ACa 1502/14). Wierzytelność z poręczonego przez dłużnika w restrukturyzacji weksla powinna być traktowana jako wierzytelność warunkowa (pozbawiona prawa głosu), przy czym warunkiem jest w tym przypadku prawidłowe wypełnienie weksla. Dopiero po wypełnieniu weksla, wierzyciel taki będzie objęty układem na podstawie art. 150 ust. 1 pkt. 3 p.r. oraz będzie brał udział w postępowaniu na zasadach ogólnych.

Data wystawienia weksla

Głównym niebezpieczeństwem dla wierzyciela dysponującego wekslem in blanco jest perspektywa jego nieprawidłowego wypełnienia. Warto przy tym zaznaczyć, że jeżeli dłużnik (poręczyciel) znajduje się w restrukturyzacji, szczególną uwagę należy zwrócić na datę wystawienia weksla (jeżeli nie została ona uzupełniona przy jego wręczeniu). Wpisanie jako daty wystawienia weksla dnia przypadającego po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego może bowiem w praktyce skutkować zakwestionowaniem ważności udzielonego poręczenia (ze względu na ograniczenie bądź odebranie dłużnikowi prawa dokonywania czynności zarządu).