W PZU nadal wiele praktycznych wątpliwości

Mimo swojej ogromnej popularności, wprowadzone w 2021 r. postępowanie o zatwierdzenie układu wywołuje nadal wiele praktycznych wątpliwości, które mogą prowadzić do odmowy zatwierdzenia układu.

Głośna sprawa restrukturyzacji Manufaktury Piwa Wódki i Wina S.A. uwidacznia liczne problemy postępowania o zatwierdzenie układu, które w postępowaniu trwającym z założenia 3 miesiące nie powinny mieć miejsca. W dniu 5 lutego 2024 r. sąd restrukturyzacyjny w Krakowie odmówił zatwierdzenia układu częściowego Manufaktury. Dwa tygodnie temu pojawiła się treść uzasadnienia tego postanowienia.

Odmawiając zatwierdzenia układu sąd wskazał na liczne błędy, które skutkowały koniecznością podjęcia takiej decyzji – było ich rzeczywiście sporo, jednak większość z nich wydaje się mocno dyskusyjna.

Wątpliwości w zasadzie nie budzą wyłącznie zarzuty dotyczące nieścisłości w dokumentacji sporządzonej na potrzeby wniosku o zatwierdzenie układu oraz zbyt ogólnikowe określenie roli inwestora, na którym opierano wykonanie układu. Nasuwa się jednak pytanie, na ile wskazane nieścisłości i ogólniki były dyskwalifikujące i uniemożliwiały ustalenie stanu faktycznego i prawnego?

O ile powyższe zarzuty przy odpowiednim stopniu natężenia niewątpliwie mogą stać na przeszkodzie do zatwierdzenia układu, to pozostałe mogą zostać uznane na chybione w samej swojej istocie.

• Zmiana propozycji w trakcie głosowania i zastosowanie art. 117 ust. 2 p.r., zgodnie z którym w przypadku zmiany propozycji układowych głos wierzyciela oddany na piśmie za pierwotnymi propozycjami układowymi uważa się za głos oddany za zmienionymi propozycjami układowymi, jeżeli są one korzystniejsze dla tego wierzyciela, a pozostałe głosy traktuje się jako głosy przeciw układowi. Z przepisu wynika co prawda, że znajduje on zastosowanie głosowaniu na zgromadzeniu wierzycieli, jednak trudno znaleźć argumenty za tym, że nie może on znaleźć zastosowania w głosowaniu korespondencyjnym. Cel regulacji będzie zrealizowany niezależnie od sposobu głosowania – skoro dłużnik otrzymuje poparcie dla propozycji układowych o mniej korzystnej treść w głosowaniu korespondencyjnym, taki sam interes przemawiania za tym, aby zaliczyć taki głos jako głos za dla korzystniejszych propozycji układowych. Kwestia oceny możliwości wykonania układu pozostaje niezmiennie w rękach nadzorcy układu i sądu, który układ musi zatwierdzić. Należy podkreślić, że w praktyce nie ma wątpliwości odnośnie do stosowania w PZU art. 119 p.r., z które treści również wynika, że ma on zastosowanie w głosowaniu na zgromadzeniu wierzycieli.
• Konwersja długu na kapitał – sąd doszukał się ryzyka osłabienia pozycji dotychczasowych akcjonariuszy kosztem wierzycieli powiązanych z dłużnikiem. Nasuwa się pytanie na ile chronić dotychczasowych akcjonariuszy, skoro wartość akcji oscyluje zapewne do zera. Warto zaznaczyć, że przepisy prawa restrukturyzacyjnego nie przewidują szczególnych mechanizmów ochronnych dla interesów dotychczasowych właścicieli restrukturyzowanego dłużnika. Celem restrukturyzacji jest zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika w sensie przedmiotowym, nie podmiotowym. Oczywiście, jeśli konwersja ma objąć niektórych wierzycieli, to sąd nie powinien abstrahować od tego, którzy wierzyciele są objęci konwersją i jak wpłynie ona na możliwość wykonania układu. Nie można jednak zapominać, że konwersja niesie ze sobą większe ryzyko po stronie wierzyciela niż spłata.
• Grupy w układzie częściowym – w doktrynie i orzecznictwie wyrażane są dwa sprzeczne stanowiska, z czego ostatnio przebija się pogląd, że układ częściowy nie może przewidywać podziału na grupy. Taki pogląd wydaje się błędny. Skoro ustawa dopuszcza restrukturyzację specyficznej grupy wierzycieli (z pominięciem pozostałych wierzycieli), wyobrazić można sobie również sytuację, w której zachodzi potrzeba wydzielenia dwóch takich grupy (nadal z pominięciem pozostałych wierzycieli). Umieszczenie wierzycieli w jednej grupie może być po prostu niemożliwe z uwagi na to, że zgodnie z art. 180 ust. 2 p.r. wyodrębnienie wierzycieli objętych układem częściowym odbywa się w oparciu o obiektywne, jednoznaczne i uzasadnione ekonomicznie kryteria dotyczące stosunków prawnych wiążących wierzycieli z dłużnikiem, z których wynikają zobowiązania objęte propozycjami układowymi. Argument, że w takiej sytuacji należy zawrzeć kilka układów częściowych jest sprzeczny z zasadami ekonomiki procesowej. Ponadto, PZU w wariancie z dokonaniem obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, może być przeprowadzane raz na dziesięć lat.
• Nieadekwatny rodzaj postępowania – postępowanie o zatwierdzenie układu nie zawsze jest rozwiązaniem optymalnym z punktu widzenia ochrony interesów dłużnika i wierzycieli oraz szans na przeprowadzenie skutecznej restrukturyzacji. Ustawodawca nie wprowadził jednak żadnych ograniczeń, jeśli chodzi o przeprowadzenie PZU, w szczególności na możliwość przeprowadzenia tego postępowania nie ma wpływ sumy wierzytelności objętych układem, czy liczba wierzycieli. Nie można również pominąć faktu, że za obecną popularność PZU odpowiada ustawodawca, który zachwiał strukturą postępowań restrukturyzacyjnych. Obecnie wybór PZU jest najrozsądniejszym wyborem z punktu widzenia rachunku otrzymywanych przez dłużnika korzyści i wiążących się z tym ograniczeń.
• Brak zwołania zgromadzenia wierzycieli – argument, że wierzycieli było zbyt wielu na głosowanie korespondencyjne jest sprzeczny z założeniami regulacji. Przepisy nie tylko nie ustawiają żadnych ograniczeń w tym zakresie, ale również zostały pomyślane właśnie na wypadek postępowań, w których bierze udział znaczna liczba wierzycieli. Takie rozwiązanie jest po prostu tańsze. Ponadto, sprawnie przeprowadzone głosowanie korespondencyjne chroni interesy wierzycieli tak samo, jak głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli.

Podsumowując, mimo kilku tysięcy przeprowadzonych postępowań o zatwierdzenie układu, praktyka sądów restrukturyzacyjnych pozostaje niejednolita, a niektóre z prezentowanych kierunków interpretacyjnych budzą uzasadnione wątpliwości, nie tylko z punktu widzenia treści obowiązujących przepisów, ale również realizacji celu postępowań restrukturyzacyjnych.