Elektroniczne orzeczenia w restrukturyzacji i upadłości
Postępowania restrukturyzacyjne i upadłościowe procedowane elektronicznie, to spore wyzwanie.
Zmiany przepisów, które weszły w życie 1 grudnia 2021 r., wpłynęły znacząco na tryb prowadzenia postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Jeden z najbardziej widocznych elementów nowej rzeczywistości to elektroniczne akta spraw. Są w nich podejmowane elektroniczne czynności procesowe. Ten tryb procedowania, pomimo pewnych doświadczeń z innych postępowań, z całą pewnością będzie stanowić wyzwanie.
Elektroniczne orzeczenie
Zgodnie z art. 197 ust. 1a p.r. i art. 219 ust. 1a p.u., orzeczenia wraz z uzasadnieniem są utrwalane w chwili ich wydania, wyłącznie w systemie teleinformatycznym. Obsługuje on postępowanie sądowe z wykorzystaniem udostępnionych w nim wzorców. Takie postępowanie należy opatrzyć kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Omawianą regulację stosuje się, zgodnie z odesłaniem zawartym w art. 362 k.p.c., także do zarządzeń przewodniczącego. W tym ujęciu prawidłowość i istnienie orzeczenia należy ocenić z uwzględnieniem jego cyfrowego charakteru. Orzeczenie można uznać za nieistniejące, jeżeli jest obarczone istotną wadą, która pozbawia je bytu prawnego. Przykładem jest sytuacja, w której brakuje podpisu elektronicznego orzecznika albo jest on wadliwy.
Wprowadzenie wzorców udostępnionych w systemie pozwala zakładać, że co do zasady orzeczenia będą zawierały wszystkie elementy wymagane przepisami prawa. Z tego samego względu może się jednak zdarzyć, że wydanie orzeczenia o określonej treści okaże się technicznie niewykonalne. Jest to możliwe zwłaszcza w przypadku próby zawarcia w nim danych nieobjętych wzorem. Orzecznik nie może jednak traktować treści udostępnionego wzoru jako przeszkody do wydania orzeczenia, które będzie zgodne z przepisami prawa i jego intencjami. Opisany problem ma bowiem charakter techniczny, a nie prawny.
Analogiczny problem rozstrzygnął Sąd Najwyższy na tle przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym. W uchwale z dnia 4 czerwca 2009 r. III CZP 33/09 SN wskazał, że sąd rejestrowy ma obowiązek zrobić wpis o określonej treści. Jest to konieczne nawet, gdy dane są niezgodne z systemem informatycznym Krajowego Rejestru Sądowego. Jeżeli w uzasadnieniu orzeczenia sąd powoła się na przeszkody techniczne do wydania określonego rozstrzygnięcia, strona może skutecznie podnieść w tym zakresie zarzut w środku zaskarżenia.
Stwierdzenie prawomocności
W przepisach art. 197 ust. 6 p.r. i art. 219 ust. 4 p.u. przewidziano , że pracownicy sekretariatu mogą ujawnić informacje o prawomocności orzeczeń. W rezultacie urzędnicy sądowi otrzymali uprawnienie do samodzielnej oceny, czy dane orzeczenie jest prawomocne formalnie (art. 363 § 1 k.p.c.). Mogą oni także wprowadzać do systemu stosowną wzmiankę na ten temat. Ujawnienie informacji o prawomocności orzeczenia to odpowiednik wzmianki nadawanej z urzędu lub na wniosek strony na podstawie przepisów o biurowości. Mówi o tym § 30 ust. 3 Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej. Wprowadzona regulacja nie wyłącza stosowania art. 364 k.p.c., który przewiduje, że sąd albo referendarz wydaje postanowienie stwierdzające prawomocność orzeczenia. W przypadku, gdy prawomocność danego orzeczenia podlega obwieszczeniu, czynności w tym zakresie podejmuje sąd, sędzia-komisarz, referendarz sądowy albo przewodniczący.
Sprostowanie orzeczeń i wydawanie odpisów
Orzeczenie wydane w formie elektronicznej można sprostować na zasadach określonych w art. 350 k.p.c. W takim wypadku w systemie, oprócz postanowienia prostującego, umieszcza się wzmiankę o sprostowaniu. Ma ona formę kolejnego dokumentu elektronicznego, który jest opatrzony podpisem elektronicznym kierownika sekretariatu. W systemie umieszcza się też tekst orzeczenia uwzględniający sprostowanie, na podstawie którego wydawane są odpisy i wypisy. Uczestnik postępowania może też żądać, aby przesłano mu wzmiankę o sprostowaniu lub jej odpis w postaci papierowej. Taką możliwość wprost przewidują przepisy o biurowości.
Pobrany samodzielnie wydruk orzeczenia ma moc urzędowo poświadczonego odpisu. Aby tak się stało musi jednak posiadać cechy umożliwiające jego weryfikację z danymi zawartymi w systemie teleinformatycznym (art. 206 ust. 2 p.r., art. 228 ust. 2 p.u.). Wprowadzona regulacja nie precyzuje, czy strona może, niezależnie od omawianego uprawnienia, zażądać od sądu odpisu orzeczenia w formie papierowej na podstawie art. 9 § 1 k.p.c. Jest to wprost przewidziane tylko co do sprostowanych orzeczeń. Na tle obowiązujących przepisów, przy uwzględnieniu potrzeb obrotu, należy stwierdzić, że każdy uczestnik postępowania ma prawo do uzyskania odpisu orzeczenia również w formie tradycyjnej, czyli papierowej. Żaden przepis nie wyklucza bowiem wprost takiej możliwości. Natomiast regulację przewidzianą w art. 206 ust. 2 p.r. i 228 ust. 2 p.u. można traktować wyłącznie jako dodatkowe uprawnienie uczestnika postępowania. Odpis orzeczenia sporządza się wykonując jego kopię i opatrując właściwą pieczęcią oraz podpisem osoby poświadczającej. Za wniosek trzeba uiścić opłatę kancelaryjną przewidzianą w art. 77 u.k.s.c.
Egzekucja na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego
Niektóre prawomocne postanowienia wydane w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym stanowią tytuł egzekucyjny, podlegający zaopatrzeniu w klauzulę wykonalności. Mogą też stanowić tytuł wykonawczy. Ze względu na utrwalenie ich wyłącznie w postaci elektronicznej, klauzula wykonalności jest nadawana w systemie informatycznym. Wyjątkiem są sytuacje, o których mowa w art. 7781, art. 7782, art. 787, art. 7871, art. 788 oraz art. 789 k.p.c.
Załącznikiem do wniosku o wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego utrwalonego w postaci elektronicznej jest dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego. Umożliwia on organowi egzekucyjnemu weryfikację istnienia i treści tego tytułu (art. 797 § 3 k.p.c.). Przepisy wprawdzie dopuszczają możliwość złożenia wniosku na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego w systemie teleinformatycznym (art. 797 § 2 k.p.c.). Jednak w dacie wejścia w życie nowelizacji nie stworzono platformy do prowadzenia tego typu postępowań na podstawie tytułów utworzonych w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym. Możliwe jest tylko egzekwowanie nakazów zapłaty wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Podsumowanie
Wprowadzone zmiany będą niewątpliwie stanowić wyzwanie dla uczestników obrotu. Dotychczasowe doświadczenia z innych postępowań prowadzonych w trybie elektronicznym niewątpliwie nie rozwiążą wszystkich problemów, które pojawią się na tle nowego trybu postępowań insolwencyjnych.
Niniejszy tekst stanowi wyciąg z komentarza praktycznego przygotowanego przez autora dla wydawnictwa Wolters Kluwer. Pełna wersja komentarza jest dostępna dla użytkowników systemu LEX pod adresem:
