Obligatariusze w postępowaniu restrukturyzacyjnym spółki publicznej

W ostatnich latach niejednokrotnie mieliśmy do czynienia z restrukturyzacją spółek notowanych zarówno na głównym rynku GPW, jak i w alternatywnym systemie obrotu (NewConnect). Niektóre z nich na co dzień finansują swoją działalność poprzez emisję obligacji korporacyjnych, nabywanych przez duże fundusze inwestycyjne jak i osoby fizyczne, inwestujące swoje oszczędności. Jedną z najbardziej spektakularnych restrukturyzacji emitenta obligacji (ze względu na łączną sumę zobowiązań oraz liczbę obligatariuszy) była niewątpliwie sprawa GetBack S.A., ale wśród spółek publicznych podejmujących działania zmierzające do uniknięcia upadłości poprzez restrukturyzację można wymienić także m.in. Action S.A., Kancelarię Medius S.A., czy Braster S.A. W związku z faktem, że właścicielami takich obligacji są często setki osób fizycznych (także konsumentów), które mogą nie mieć wystarczającej wiedzy w zakresie swoich praw i obowiązków, warto przedstawić, w jaki sposób kształtuje się pozycja prawna obligatariusza w przypadku restrukturyzacji takiej spółki.

Najważniejsze skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego

Konsekwencje otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec spółki publicznej emitującej obligacje zostały zaprojektowane w taki sposób, aby ograniczyć osobiste zaangażowanie obligatariuszy, którzy bardzo często są rozproszeni po całym kraju. W tym celu sąd, otwierając postępowanie restrukturyzacyjne emitenta obligacji, ustanawia kuratora reprezentującego prawa i interesy obligatariuszy w toku postępowania. Podmiotem tym jest często osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego, ale może być to także bank lub administrator hipoteki (jeżeli w taki sposób zabezpieczono prawa obligatariuszy). Kurator powinien w sposób fachowy i profesjonalny podejmować wszelkie niezbędne działania w celu zabezpieczenia interesów obligatariuszy. W szczególności, może wykonywać prawo głosu z wierzytelności, składać środki zaskarżenia, czy przeglądać księgi i dokumenty dłużnika. Nie jest związany wolą obligatariuszy, jednak szeroko praktykowane jest zasięganie przez kuratora opinii obligatariuszy, czy nawet przeprowadzanie przez kuratora formalnych głosowań (znany jest przykład kuratora obligatariuszy w postępowaniu GetBack S.A., który mając wskazać 4 członków powołanej w postępowaniu restrukturyzacyjnym rady wierzycieli przeprowadził wśród obligatariuszy głosowanie. Umożliwiło to drobnym obligatariuszom, którzy zorganizowali się poprzez fora internetowe na wskazanie swoich kandydatów). W związku z działalnością kuratora obligatariusze nie ponoszą bezpośrednich kosztów – jego wynagrodzenie pokrywa dłużnik.

Obligatariusz a uczestnictwo w postępowaniu

Ustanowienie kuratora dla obligatariuszy ma także ten skutek, że poszczególni, pojedynczy obligatariusze nie mają statusu uczestników postępowania i nie mogą samodzielnie podejmować w nim czynności. Jeżeli natomiast któryś z obligatariuszy chce uzyskać status uczestnika postępowania, musi złożyć wniosek do sędziego-komisarza o dopuszczenie go do udziału w postępowaniu (tzw. „wyłączenie spod kurateli”) oraz wykazać, że przysługują mu prawa z obligacji (zazwyczaj robi się to poprzez załączenie świadectwa depozytowego). Po wydaniu postanowienia o dopuszczeniu obligatariusza do udziału w postępowaniu staje się on samodzielnym uczestnikiem postępowania i może samodzielnie dokonywać czynności w postępowaniu (np. składać środki zaskarżenia). Możliwość ta jest często wykorzystywana przez największych wierzycieli, w tym fundusze inwestycyjne, które mają wystarczające środki, aby zapewnić sobie profesjonalną obsługę prawną w toku postępowania.

Ujęcie na spisie wierzytelności

Obligatariusze nie muszą zgłaszać swoich wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Łączna suma obligacji powinna zostać ujęta na spisie wierzytelności z urzędu, z podziałem na obligacje, które powinny być wykupione przed dniem otwarcia postępowania oraz obligacje, których termin wykupu jeszcze nie nadszedł, wraz z odsetkami. Co istotne, na spisie wierzytelności nie będą ujęte imiona/nazwiska lub firmy poszczególnych obligatariuszy, a ogólna suma obligacji (najczęściej z podziałem na serie, jeżeli obligacje były emitowane w seriach). Na spisie jako oznaczenie wierzyciela będzie zatem figurowało wyłącznie „seria obligacji A”, „seria obligacji B” itd.

Objęcie układem i sposoby restrukturyzacji

Jeżeli chodzi o kwestie objęcia układem i sposobów restrukturyzacji zobowiązań wynikających z obligacji, to zastosowanie mają w tym przypadku zasady ogólne. Oznacza to, że obligacje nie będą podlegały układowi w takiej części, w jakiej znajdują pokrycie w ustanowionym zabezpieczeniu. W tym zakresie wierzyciele mogą i powinni być spłacani w toku postępowania – np. emitent powinien regulować bieżące odsetki. Jeżeli natomiast obligacje są objęte układem (część niezabezpieczona), to nie mogą być spłacane przez cały czas trwania postępowania, ani w zakresie kapitału ani odsetek. Co do metod restrukturyzacji zobowiązań z obligacji, to praktykowane jest przede wszystkim częściowe ich umorzenie i wypłata określonej części ich wartości nominalnej (czasem również odsetek) ale zdarzają się też propozycje polegające na konwersji obligacji na akcje.

Podsumowanie

Obligatariusze (w szczególności będący osobami fizycznymi) zasadniczo nie muszą podejmować w toku postępowania restrukturyzacyjnego żadnych czynności, aby ich prawa były w odpowiedni sposób reprezentowane. Jeżeli są zainteresowani aktywnym udziałem w postępowaniu, mogą złożyć wniosek o dopuszczenie ich do udziału w postępowaniu przez sędziego-komisarza. W przeciwnym wypadku, wszystkie czynności w ich imieniu będzie wykonywał kurator i to on winien być adresatem wszelkich składanych przez nich wniosków lub postulatów. Kluczowe jest zatem powołanie na to stanowisko osoby która będzie miała wiedzę i kompetencję w zakresie przebiegu postępowania restrukturyzacyjnego.