Jak ustalić wartość przedmiotu zabezpieczenia

Dla wierzycieli posiadających wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, kluczowe jest to, jak określić wartość przedmiotu zabezpieczenia. W doktrynie nie ma jednak zgodności co do prawidłowej metody wskazywania tej wartości.

Układ zawierany w toku postępowania restrukturyzacyjnego nie obejmuje wierzytelności ze stosunku pracy. Nie zostaną nim także objęte wierzytelności zabezpieczone na mieniu dłużnika m. in. hipoteką, zastawem i zastawem rejestrowym, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia. Do objęcia układem pomimo zabezpieczenia konieczna jest zgoda wierzyciela (art. 151 ust. 2 p.r.). albo propozycja pełnego zaspokojenia (art. 151 ust. 2 a p.r.). Druga możliwość jest dostępna od 1 grudnia 2021 r.

KWESTIA SPORNA

Objęcie wierzytelności układem oznacza, że może ona zostać zrestrukturyzowana w drodze zawieranego układu. Najczęściej dzieje się to poprzez zredukowanie jej wysokości lub odroczenie terminu spłaty. W trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, czyli od dnia otwarcia postępowania do czasu jego prawomocnego zakończenia, obowiązuje zakaz regulowania przez dłużnika wierzytelności objętych układem. Natomiast te, które nie zostały nim objęte, muszą być regulowane zgodnie z terminami płatności.

Dla wierzycieli posiadających wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, kluczowa jest informacja, w jaki sposób określa się wartość przedmiotu zabezpieczenia przysługujących im wierzytelności. Wpływa ona bowiem na siłę ich głosu w toku głosowania nad układem. Ma także wpływ na zakres objęcia wierzytelności układem, a więc i sposób jej zrestrukturyzowania.

Wielu wierzycieli zadaje więc sobie pytanie, w jaki sposób powinna zostać określona i oszacowana wartość przedmiotu zabezpieczenia, decydująca o sile głosu oraz rozmiarze wierzytelności podlegającej restrukturyzacji. Jest to przedmiotem dyskusji wśród praktyków prawa restrukturyzacyjnego. Spór skupia się wokół próby ustalenia, czy wycena obciążonego składnika mienia dłużnika, powinna uwzględniać wartość rynkową, czy też opierać się o cenę możliwą do uzyskania w warunkach sprzedaży wymuszonej (wartość likwidacyjna).

WARTOŚĆ PRZEDMIOTU ZABEZPIECZENIA

Różnica pomiędzy dwoma powyżej wspomnianymi wartościami może być znacząca. Wartość dla wymuszonej sprzedaży jest kwotą, którą można otrzymać z tytułu sprzedaży rzeczy, gdy sprzedający znajduje się pod presją, W przypadku konieczności sprzedaży, zbywca jest w sytuacji przymusowej. Natomiast czas ekspozycji składnika majątku najczęściej jest zbyt krótki, aby można było uzyskać cenę rynkową. Cena rynkowa jest to najwyższa stawka, którą kupujący chce zapłacić, a jednocześnie najniższa, na jaką zgodzi się sprzedający. Cena rynkowa jest również najbardziej prawdopodobną ceną, którą zbywca mógłby otrzymać na rynku.

Treść art. 151 ust 2 p.r. odnosi się wyłącznie do „wartości przedmiotu zabezpieczenia”. Nie określa sposobu wyceny, a zatem nie wskazuje wprost ani na wartość rynkową ani likwidacyjną. Przyjęcie jednej lub drugiej koncepcji przełoży się bezpośrednio na określenie siły głosu oraz zakres objęcia lub nieobjęcia wierzytelności. Celem omawianej regulacji jest to, aby siłę głosu wierzyciela, zależną od tego, w jakiej części jego wierzytelność ewentualnie nie znajdzie zaspokojenia, określić możliwie precyzyjnie. Można to zrobić uwzględniając najbardziej prawdopodobną kwotę pochodzącą z likwidacji składnika majątku obciążonego rzeczowo. Ustalenie części, w jakiej wierzytelność znajduje pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, jest tym trudniejsze, że w momencie szacowania – w chwili sporządzenia spisu wierzytelności – ustalenie kwoty to jedynie prognoza oparta na regułach związanych z przyszłą realizacją danego zabezpieczenia. Na przewidywaną cenę ze sprzedaży wpływa również rodzaj składnika majątkowego, moment sprzedaży oraz inne okoliczności uwarunkowane przez rynek, na którym dojdzie do transakcji.

MOŻLIWE ROZWIĄZANIA

Zatem wycenę wartości przedmiotu zabezpieczenia należy robić nie w oparciu o abstrakcyjnie przyjętą jednolitą zasadę dla każdego postępowania restrukturyzacyjnego, ale uwzględniając okoliczności danej sprawy. Nie można więc przyjąć, że jedyną i zawsze prawidłową metodą będzie wskazanie ceny rynkowej albo ceny, którą można uzyskać w warunkach sprzedaży wymuszonej.

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Okoliczność czy dłużnik, wobec którego toczy się postępowanie restrukturyzacyjne jest niewypłacalny, czy też jedynie zagrożony niewypłacalnością, niewątpliwie wpływa na optykę, jaką należy przyjąć dokonując wyceny jego majątku. Za tym natomiast idzie określenie zakresu pokrycia wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo w przedmiocie zabezpieczenia. Jeśli bowiem dłużnik jest niewypłacalny, to trudno przyjąć, że określenie realnej wartości jego majątku powinno nastąpić przy uwzględnieniu cen rynkowych.

Najbardziej prawdopodobnym skutkiem niepowodzenia restrukturyzacji będzie ogłoszenie upadłości i wymuszona sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia. Będzie ona wtedy uwarunkowana przez ramy i ekonomikę postępowania upadłościowego, a w szczególności stosunkowo krótki okres ekspozycji składnika. Możliwe będzie przyjęcie oferty odbiegającej od ceny możliwej do uzyskania przy dłuższym poszukiwaniu nabywcy. W przypadku dłużnika, który jest jedynie zagrożony niewypłacalnością, szansa na sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia po cenie rynkowej jest większa. Wydaje się, że wartość, jaką podmiot sporządzający spis powinien przyjąć jako bazę do sporządzenia spisu wierzytelności i określenia siły głosu wierzyciela rzeczowego, powinna być uzależniona od realiów danego postępowania i rodzaju przedmiotu zabezpieczenia.

SPRZECIW DO SPISU WIERZYTELNOŚCI

Jeśli wierzyciel nie zgadza się z przyjętym podziałem wierzytelności rzeczowej, to w toku postępowania sanacyjnego oraz układowego może w trybie art. 91 ust. 1 p.r. wnieść sprzeciw. Natomiast zgodnie z art. 92 ust. 2 pkt 2 p.r. będzie wówczas musiał podać zarówno wartość wierzytelności, jak i kwotę, która w jego ocenie nie będzie zaspokojona z przedmiotu zabezpieczenia. Sprzeciw może być wyłącznie wykazany dowodem z dokumentu lub – co w szczególności będzie miało zastosowanie w tym przypadku – opinią biegłego rzeczoznawcy. Spór rozstrzygnie sędzia-komisarz na potrzeby postępowania restrukturyzacyjnego. Oszacowanie i treść spisu wierzytelności nie rodzi skutku materialnoprawnego w zakresie, w jakim przesądzałoby definitywnie, jaka część wierzytelności objęta jest układem. Chodzi o przypadki, kiedy rzeczywista wartość uzyskana ze sprzedaży danej rzeczy okaże się inna niż pierwotnie przyjęto. Wtedy niezaspokojona część wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo podlega restrukturyzacji jako objęta układem, niezależnie od tego, czy niedoszacowano, czy przeszacowano wartość uzyskaną na mocy zabezpieczenia, a więc niezależnie od wartości przyjętych w spisie wierzytelności.

PODSUMOWANIE

W doktrynie nie ma zgodności co do prawidłowej metody wskazywania wartości przedmiotu zabezpieczenia. Stanowiska są szeroko argumentowane i nie sposób jest wykluczyć żadnego z nich. W ocenie autora prowadzi to do wniosku, że podmiot sporządzający spis wierzytelności powinien mieć szerokie spojrzenie na realia procesu restrukturyzacji i sytuację dłużnika, a także kierować się wszystkimi zaistniałymi okolicznościami, które mogą być specyficzne i swoiste dla danego postępowania.