Podział na grupy po nowemu
Wprowadzenie
Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest równomierne zaspokojenie wierzycieli dłużnika oraz ich równe traktowanie, w taki sposób, aby żaden z nich nie został pokrzywdzony. Ustawodawca przewiduje wyjątki pozwalające na różnicowanie sytuacji wierzycieli w postępowaniu. Jednym z nich jest podział na grupy ze względu na kategorie interesów.
Projekt nowelizacji art. 161 p.r.
Aktualna treść przepisu art. 161 ust. 1 i 1a p.r. przewiduje, że podział propozycji układowych jest obligatoryjny wyłącznie w sytuacji, gdy obejmują wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo (np. hipoteką, zastawem). W pozostałych przypadkach podział na grupy zależy od decyzji dłużnika. Ten stan prawny sprawia, że wyodrębnienie kategorii zaspokojenia jest bardzo kontrowersyjnym zagadnieniem. Zdarzają się sytuacje, gdy sąd odmawia zatwierdzenia układu, wskazując, że dokonany podział jest nieprawidłowy i został przeprowadzony instrumentalnie, np. z uwzględnieniem preferencji dłużnika w zakresie tego, których wierzycieli chciałby objąć względniejszymi propozycjami układowymi (zob. postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu, X Wydział Gospodarczy z dnia 1 marca 2022 r., X Gz 784/21).
Obecnie trwają pracę nad implementacją do polskiego systemu prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 (dalej jako: „Dyrektywa”). Zgodnie z art. 9 ust. 4 Dyrektywy podział zainteresowanych wierzycieli na grupy, odzwierciedlające wystarczającą wspólnotę interesów na podstawie sprawdzalnych kryteriów, jest obligatoryjny, przy czym Dyrektywa bezwzględnie nakazuje wyodrębnić grupę wierzycieli zabezpieczonych od grupy wierzycieli niezabezpieczonych. Oznacza to całkowicie nowe podejście do kwalifikowania i wyodrębniania grup kategorii wierzycieli.
Przygotowywane zmiany mają wprowadzić zasady wyodrębniania wierzycieli podobne do reguł przewidzianych obecnie dla układu częściowego. Układ ma obejmować poszczególne kategorie interesów w oparciu o spójne, obiektywne, klarowne i uzasadnione kryteria dotyczące łączącego stosunku prawnego dłużnika z wierzycielem. W ramach jednej grupy propozycje układowe powinny być jednakowe.
Implementacja poszerzy zakres przypadków, w których obowiązkowo należy podzielić propozycje układowe według kategorii interesów wierzycieli. Wśród obowiązkowego wprowadzenia podziału na grupy, należy wyróżnić sytuację, gdy wśród objętych układem są wierzyciele, którym przysługują:
- wierzytelności z tytułu stosunku pracy (o którym mowa w Kodeksie pracy), i którzy wyrazili zgodę na objęcie ich układem;
- wierzytelności z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;
- wierzytelności zabezpieczone na składnikach majątku dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia.
Co więcej, nowelizacja prawa restrukturyzacyjnego zakłada również obowiązkowy podział na grupy interesów wierzycieli, jeśli układ obejmuje wierzytelności przysługujące wierzycielom będącymi wspólnikami lub akcjonariuszami dłużnika będącego spółką kapitałową i posiadających udziały lub akcje spółki odpowiadające co najmniej 5% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu.
W przyjętych zmianach układ ma mieć charakter niekrzywdzący grup wierzycieli, ponieważ przewiduje ich równomierne zaspokojenie względem siebie. Jednocześnie podział na grupy ma odzwierciedlać hierarchię upadłościową i umożliwiać zatwierdzenie układu bez zgody wierzycieli – przy spełnieniu dodatkowych kryteriów, związanych z odpowiednim zaspokojeniem poszczególnych kategorii wierzycieli.
Podsumowanie
Głównym celem przygotowywanych zmian jest wprowadzenie jasnego systemu i reguł podziału wierzytelności na grupy z uwagi na kategorie interesów jest zapewnienie należytej ochrony i równego traktowania wierzycieli będących w podobnej sytuacji gospodarczej lub prawnej. Nadto, zaproponowane rozwiązania zapewniają większą ochronę wierzycieli przed pokrzywdzeniem.
W środowisku prawniczym proponowane zmiany odbierane są pozytywnie, jednakże postuluje się również przyjęcie rozwiązania, które zobowiązywałoby sędziego-komisarza do zatwierdzania podziału na grupy wierzycieli, co chroniłoby przed odmową zatwierdzenia układu z tego powodu na późniejszym etapie postępowania. Takie rozwiązanie niewątpliwie byłoby w interesie wierzycieli.
