Wpływ postępowania upadłościowego na postępowanie egzekucyjne
Proces ogłoszenia upadłości rozpoczyna się od złożenia przez dłużnika wniosku i kończy się na wydaniu merytorycznego lub formalnego orzeczenia. Samo złożenie wniosku nie wstrzymuje postępowań egzekucyjnych, co oznacza, że wierzyciele mogą kontynuować egzekucję bez przeszkód. Z kolei po ogłoszeniu upadłości jedynym sposobem dochodzenia praw jest zgłoszenie wierzytelności i to nawet, gdy przed ogłoszeniem upadłości uzyskaliśmy tytuł wykonawczy1.
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego
Zgodnie z art. 146 ust. 1 PrUp, postępowanie egzekucyjne, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, zostaje zawieszone z mocy prawa od dnia ogłoszenia upadłości. To automatyczne zawieszenie ma na celu uniemożliwienie kontynuacji egzekucji w trakcie postępowania upadłościowego. Po uprawomocnieniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości zawieszenie postępowania egzekucyjnego kończy się, a samo postępowanie ulega umorzeniu z mocy prawa.
Podkreślić należy, że przepis nie stanowi samoistnego źródła stosunków cywilnoprawnych między organem egzekucyjnym a masą upadłości ani z syndykiem jako jej przedstawicielem. Adresatem normy są organy egzekucyjne w egzekucji sądowej i administracyjnej, a jej treść zobowiązuje do określonego działania organów w ramach prowadzonego przez nie postępowania2.
Skutki zawieszenia
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie wpływa na już wykonane czynności egzekucyjne, nie zobowiązuje do zwrotu otrzymanych sum przed ogłoszeniem upadłości i nie zwalnia wierzyciela z obowiązku zgłoszenia wierzytelności. W przypadku sum uzyskanych w trakcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego, które jeszcze nie zostały wydane, przepływają one do masy upadłości po uprawomocnieniu się orzeczenia o ogłoszeniu upadłości (art. 146 ust. 2 PrUp). Pojęcie „jeszcze niewydane” rozumieć́ należy jako sumy, które nie zostały do tego momentu wydane wierzycielom uczestniczącym w postepowaniu egzekucyjnym.
Postępowanie egzekucyjne z nieruchomości
W przypadku procesu egzekucyjnego dotyczącego nieruchomości istnieje istotny wyjątek, który zasługuje na uwagę. Procedura ta obejmuje kilka etapów, zaczynając od złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji. Kolejnym krokiem jest sporządzenie opisu i oszacowania nieruchomości, a po uprawomocnieniu się tych dokumentów komornik ustala termin licytacji i ogłasza go publicznie. Po udanej licytacji sąd wydaje postanowienie przyznające własność nieruchomości osobie, która zaoferowała najwyższą kwotę.
Następnie, po uprawomocnieniu się przybicia i spełnieniu warunków licytacyjnych, sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości3. W przypadku ogłoszenia upadłości przed uprawomocnieniem się przybicia, postępowanie egzekucyjne zostaje zawieszone, zgodnie z art. 146 ust. 1 PrUp. Po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości, postępowanie egzekucyjne zostaje umorzone z mocy prawa.
Ogłoszenie upadłości i zawieszenie postępowania egzekucyjnego z mocy prawa ma istotne konsekwencje, uniemożliwiając uprawomocnienie się przybicia i wydanie postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości. Nieruchomość ta staje się częścią masy upadłości, a jej likwidację przeprowadza syndyk zgodnie z przepisami prawa upadłościowego.
W kontekście postępowania upadłościowego ogłoszenie upadłości po prawomocnym przybiciu ma wpływ na sytuację prawną nabywcy nieruchomości. Zgodnie z art. 146 ust. 1 PrUp, ogłoszenie upadłości nie stanowi przeszkody w przysądzeniu nabywcy własności nieruchomości, pod warunkiem terminowej zapłaty ceny nabycia. Nieruchomość w takim przypadku nie jest uznawana za składnik masy upadłości, co oznacza, że nie podlega likwidacji przez syndyka, a nabywca staje się właścicielem po uregulowaniu ceny nabycia.
Warto również zauważyć, zgodnie z art. 146 ust. 2a PrUp, środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości obciążonej rzeczowo w trakcie postępowania egzekucyjnego, które nie zostały dotąd rozdysponowane, powinny być przekazane na rachunek bankowy masy upadłości i potraktowane jak sumy uzyskane z likwidacji obciążonych rzeczowo składników masy upadłości.
Podsumowanie
Postępowanie upadłościowe wpływa istotnie na postępowanie egzekucyjne, które najpierw ulega zawieszeniu, a następnie umorzeniu z mocy prawa. Zrozumienie skutków jakie wywołuje wskazane zawieszenie i umorzenie jest kluczowe dla wszystkich zainteresowanych toczącym się postępowaniem upadłościowym, które ma na celu zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu.
1 A. Jakubecki [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze w zarysie, Warszawa 2010, s. 520.
2 Wyrok SA w Łodzi z 31.01.2018 r., I ACa 1484/17, LEX nr 2478688.
3 P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz Art.146 PrUp. Wyd. 7, Warszawa 2022, Nb. 5.
