Sądowa zmiana części dochodu wchodzącego do masy upadłości osoby fizycznej

Jedną z podstawowych konsekwencji ogłoszenia upadłości osoby fizycznej, zarówno prowadzącej działalność gospodarczą, jak i konsumenta, jest „zajęcie” części jego wynagrodzenia przez syndyka oraz przeznaczenie jej na koszty postępowania upadłościowego oraz zaspokojenie wierzycieli.

Zajęcie wynagrodzenia za pracę w postępowaniu upadłościowym

Podział wynagrodzenia na część wchodzącą do masy upadłości (pozostającą w wyłącznej dyspozycji syndyka), jak i niewchodzącą do masy upadłości (przekazywaną upadłemu na utrzymanie) jest uregulowany przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące majątku wyłączonego spod egzekucji oraz przepisy Kodeksu pracy, dotyczące zajęcia wierzytelności z tytułu wynagrodzenia pracownika.

W pewnych sytuacjach, zastosowanie obowiązujących przepisów o zajęciu wynagrodzenia mogłoby jednak wywrzeć negatywny wpływ na możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb rodziny upadłego. Dotyczy to przede wszystkim tych przypadków, w których jest on jedynym żywicielem rodziny. Ustawa gwarantuje mu bowiem jedynie zachowanie minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. kwoty ok. 2784 zł netto (a jeżeli wynagrodzenie jest wysokie – wynosi więcej niż dwukrotność minimalnego wynagrodzenia – to wówczas będzie to 50%).

Możliwość zmiany wysokości wynagrodzenia wchodzącego do masy upadłości

Postępowanie upadłościowe osób fizycznych, w szczególności nieprowadzących działalności gospodarczej, kończy się co do zasady oddłużeniem. Jest to postępowanie, w którym niejednokrotnie dyrektywa maksymalnego zaspokojenia wierzycieli musi ustąpić miejsca zasadom słuszności oraz humanitarnemu traktowaniu niewypłacalnego dłużnika. Z tego względu, w art. 63 ust. 1c p.u. wprowadzono regulację zgodnie z którą „sędzia-komisarz na wniosek upadłego lub syndyka może w inny sposób określić część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości zgodnie z ust. 1a lub 1b, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.”

Warto w tym miejscu podkreślić, że to wyłącznie sąd (sędzia-komisarz), a nie syndyk, może dokonać zmiany w tym, jaka część wynagrodzenia będzie objęta postępowaniem upadłościowym. Syndyk jest zobowiązany do realizacji obowiązujących przepisów, w tym zabezpieczenia kwoty wchodzącej do masy upadłości, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego oraz Kodeksu pracy. Jeżeli jednak widzi on, że wynikający z przepisów zakres zajęcia wynagrodzenia prowadzi do „pokrzywdzenia” rodziny upadłego, może on złożyć do sądu wniosek, o którym mowa w art. 63 ust. 1c p.u., nawet jeżeli zmniejszy to wpływy do masy upadłości.

Jak złożyć wniosek?

Wniosek taki należy złożyć w systemie teleinformatycznym Krajowego Rejestru Zadłużonych. W przypadku upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, jeżeli akta postępowania prowadzone są przez syndyka, najlepiej posłużyć się w tym celu formularzem „Pismo inne”, nie wskazując sygnatury postępowania (aby pismo nie trafiło do akt syndyka), a następnie wybierając właściwy sąd. W przypadku, w którym akta postępowania prowadzone są przez sąd i wyznaczony jest sędzia-komisarz, w formularzu należy uzupełnić sygnaturę akt postępowania.

W składanym piśmie upadły bądź syndyk powinni wskazać, w jakim zakresie, w ich ocenie, wynagrodzenie powinno zostać objęte masą upadłości oraz okoliczności uzasadniające zmianę proporcji wskazanych w ustawie. Okoliczności te powinny dotyczyć przesłanek wskazanych w art. 63 ust. 1c p.u., tj. „szczególnych potrzeb upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w szczególności stanu zdrowia, potrzeb mieszkaniowych oraz możliwości ich zaspokojenia”. Konieczne będzie zatem wskazanie sądowi:

• ogólnych kosztów utrzymania gospodarstwa domowego,
• dodatkowych kosztów wynikających ze „szczególnych potrzeb upadłego”, takich jak zakup leków, konieczność opłacenia rehabilitacji czy częstych wizyt u lekarza,
• dochodów osób prowadzących wspólne gospodarstwo domowe.

Wnioskodawca powinien wykazać, że przy ustawowo wskazanym poziomie zajęcia wynagrodzenia, nie ma możliwości poniesienia tych dodatkowych a jednocześnie niezbędnych kosztów. Wówczas sąd bądź sędzia-komisarz (w zależności od rodzaju postępowania) powinien określić nowe proporcje pomiędzy częścią wynagrodzenia wchodzącą do masy upadłości oraz wyłączoną z postępowania.

Podsumowanie

Regulacja z art. 63 ust. 1c p.u. pozwala na uelastycznienie zasad podziału wynagrodzenia upadłego pomiędzy niego a syndyka prowadzącego postępowanie upadłościowe. Dzięki niej istnieje możliwość dostosowania „obciążeń” wynikających z ogłoszenia upadłości do indywidualnej sytuacji życiowej upadłego dłużnika.