Jakie zobowiązania nie podlegają umorzeniu w upadłości konsumenckiej?
Nadrzędnym celem postępowania upadłościowego wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej jest oddłużenie. Jednak w ramach upadłości konsumenckiej istnieją pewne kategorie długów, które nie podlegają umorzeniu po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty. Oznacza to, że dłużnik po zakończeniu postępowania upadłościowego musi nadal je spłacać.
Upadłość konsumencka – założenia
Postępowanie upadłościowe ma umożliwić jednostce uregulowanie swoich zobowiązań i odzyskanie równowagi finansowej poprzez między innymi zawieszenie, a następnie umorzenie postępowań egzekucyjnych. Konsument otrzymuje zatem szansę na „zorganizowanie” planu spłaty swoich długów z tytułu zobowiązań bankowych, nieopłaconych rachunków, nieopłaconych składek ZUS, jak również nieuregulowanych podatków.
Katalog zobowiązań niepodlegających umorzeniu
Wśród przykładowych wierzytelności wymienionych w art. 49121 ust. 2 pr. up., które ze względu na swój charakter nie podlegają umorzeniu w upadłości konsumenckiej wymienia się:
1) zobowiązania alimentacyjne – nie podlegają umorzeniu długi związane z obowiązkami alimentacyjnymi wobec dzieci, małżonka lub innych osób będących uprawnionymi do alimentów;
2) zobowiązania z tytułu deliktów – wśród nich wyróżnia się zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci – zatem związane są z wyrządzeniem szkody na osobie;
3) orzeczone kary grzywny i odszkodowania za szkody spowodowane umyślnie – sankcje karne z tytułu popełnienia czynu zabronionego nie podlegają umorzeniu w postępowaniu upadłościowym, gdyż mają charakter osobisty i represyjny dla przestępcy, podobnie obowiązek zadośćuczynienia lub naprawienia szkody o charakterze kompensacyjnym;
4) zobowiązania z tytułu nawiązki lub świadczenia pieniężnego – które sąd orzekł jako środek karny lub środek probacyjny;
5) zobowiązania, które upadły zataił – nie podlegają umorzeniu w przypadku, gdy upadły umyślnie nie ujawnił zobowiązań, a jednocześnie wierzyciel ten nie brał udziału w postępowaniu upadłościowym.
Plan spłaty a zobowiązania uprzywilejowane
W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa zakres zobowiązań podlegających spłacie, przesądzając tym samym, że wszelkie pozostałe zobowiązania zostaną umorzone. Nie dotyczy to jednak zobowiązań, o których mowa w art. 49121, które nie podlegają umorzeniu i jako takie nie podlegają ujęciu w planie spłaty, chyba że wierzytelności te uczestniczą w planie podziału funduszów masy upadłości1 .
Co to oznacza dla dłużnika?
Co do zasady po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu jego wykonania i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości oraz niewykonanych w wyniku planu spłaty. Na skutek wydania ww. postanowienia niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli, z wyjątkiem wierzytelności wynikających ze zobowiązań, które nie podlegają umorzeniu.
Co to oznacza dla wierzyciela?
Osoby, którym przysługują wierzytelności niepodlegające umorzeniu w upadłości konsumenckiej, na etapie postępowania nadal posiadają przymiot wierzyciela i mogą zgłosić swoją wierzytelność do syndyka. Jednak zobowiązania te ze względu na swoją specyfikę nie zostaną umorzone po wykonaniu przez dłużnika planu spłaty. Wierzytelności te nawet pomimo całkowitego oddłużenia, nadal będą ciążyły na dłużniku i mogą być dochodzone w postępowaniu egzekucyjnym po zakończeniu postępowania upadłościowego.
Podsumowanie
Katalog zobowiązań niepodlegających umorzeniu dotyczy wyłącznie zobowiązań powstałych przed ogłoszeniem upadłości. Ich osobisty czy też represyjny charakter wpływa na to, że umorzenie w zakresie tych zobowiązań nie może nastąpić nawet za zgodą wierzyciela. Ich charakter nie wyłącza możliwości zastosowania ogólnych instrumentów prawa cywilnego poza upadłością konsumencką.
Wskazane zobowiązania nie podlegają umorzeniu z mocy prawa. Powinny być one – co do zasady – spłacone w całości po uprawomocnieniu się postanowienia o ustaleniu planu spłaty
1 Filipiak Patryk (red.), Hrycaj Anna (red.), art. 491(21) Postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli., Upadłość konsumencka. Komentarz. WKP 2020.
